her ikisi de osmanlı'nın avrupalı güçler karşısında zayıf kalmasının ve toprak kaybetmesinin nedenlerinin teknolojide yattığını farkeden ve yenilikçiliğin askeri teknoloji ve eğitim yoluyla osmanlı'ya girmeye başlamasına ön ayak olan pragmatist padişahlardır. asri eğitim kurumları yoluyla osmanlı'da sivil ve asker bürokraside aydınlanmacı fikirler yayılmaya başlamış ve cumhuriyeti kurulmasına kadar giden yolu açmıştır.
bu gerçek, günümüz yobazlarının bu padişahlardan öncesini "geröek" osmanlı saymasına ve sonrası dönemin karalanmasına kadar giden absürtlükler sergilemesine neden olmaktadır. bu ahmaklar, teknoloji ve yeni fikirler ithal edilmemiş olsaydı osmanlı yıkılmasının daha önce olabileceğini bir türlü düşünemezler.
aklın yolu birdir; zorunluluklar yeni yollar aranmasına yol açar ve açmalıdır da.
