istanbul'da bindiğim taksinin arnavut şöfürüne tepesindeki haç işaretini sorduğumda "e heman diktiler karşına minareyi be ya, ince uzun böle, öle gte bole yrak dediler, diktiler hemen" diye tarif ettiği makedonyanın başşehri.
kırklareline bağlı bir bucak.
lüleburgaz'da bulunduğum yıllarda arkadaşlarla yurdun tam kapısından içeri girecekken yanımızda bir araba durup içinde ki adam "üsküp nere üsküp" diye bir soru yöneltmiş korkudan arkadaşım ananın ...'da diyerek bir cevap vermişti. yeminle adam bizi dövecekti yurda zor attık kendimizi.
Yaklaşık iki ay boyunca ikamet edeceğim şehir. Daha 5 gündür burada olmama rağmen çok sevdim. insanları gayet sıcak kanlılar. Şehir vardar nehri tarafından ikiye bölünmüş durumda. Bir taraf makedonların diğer taraf ise müslüman arnavut ve türklerin çoğunlukta olduğu kısımlar. Zaten cami ve kilise yoğunluğundan da anlaşılabilir. Türk ve arnavutlar elveda rumeli dizisinde çok iyi görülen türkçeyi konuşmaktalar ve türkiye insanlarına çok benzemektedirler. Bunun yanında makedonlar, ruslarla olan yakın akrabalıklarından olsa gerek onlara pek bir benzemekteler. Zira türk kızları gitsin rus kızları gelsin kampanyasına türk kızları gitsin makedon kızları gelsin şeklinde bir alternatif kampanya yapılabilir. Osmanlının etkisi çok açık şekilde görülmekte ancak ülkede bu izleri silmeye yönelik çalışmaların yapıldığı aşikar bir durum. Birçok yerin ismi türkçe bunun yanında türkler türkiyeye büyük bir sevgi gösteriyorlar. Her türk'ün evinde sağında solun bir türk bayrağı bulmak mümkün. Ayrıca Türkiye'ye tam anlamı ile bir büyük devlet muamelesi yapıyorlar. Şimdilik bu kadar ilerledikçe editler gelecek.
Makedonya'nın başkenti, büyük iskender'in toprakları, Osmanlı çarşısı adlı bir çarşıya sahip olan ve Osmanlı'nın kalıntıları olan bir şehir. insanları sıcakkanlıdır, onlar adına üzüldüğüm noktalardan biri Türkiye'nin 40 yıl önceki halini anımsatıyor ama gidip görülmesi gereken yerlerden biridir.
Sevgiler...
makedonlar, euro'yu sabitlemişler: 1 euro = 61 makedon dinarı. (md) ama alışverişinizi euro ile yaparsanın 60'dan sayıyorlar ve para üstünü de euro olarak m. dinar'ı olarak veriyorlar.
1 lira = 24 makedon dinarı ama; alım gücü euro bazında türkiye ile hemen hemen aynı.
mesela bir şişe su bizde de onlarda da 75 kuruş civarında.
bir porsiyon köfte (onların porsiyonunda 10 tane, bizimkinde 6 tane var) 7.5 lira civarında.
Gittim, gördüm, geldim: şehir almış başını gitmiş: yeniden imar ediliyor...
üsküp'ün doğusunda müslümanlar var; batısında hıristiyanlar. ve şiirde denildiği gibi:
east is east; west is west! and never the twain shall meet! şehrin doğu'su ile batısı arasında öylesine büyük farklılık var ki!
zenginlik, güzel kadınlar, modern binalar, gösterişli iş ve alışveriş merkezleri, pahalı otomobiller, üsküp'ün batı'sında...
makedonya'nın yüzde 65'i saymaca hıristiyan, yüzde 35'i müslüman: üsküp'ün doğusunda fatih çarşamba'daki kadar çok türbanlı var.
ancak makedonya'nın hıristiyan nüfusu da 'dinsiz' yugoslav deneyiminden sonra hıristiyanlığı yeni keşfetmiş.
yani her iki tarafta, hem doğu'da hem batı'da din yükselişte: 1963'te 9 büyüklüğünde bir deprem üsküp'ü yerle bir etmiş.
şimdi hıristiyan makedonlar, tüm yıkıntı kiliselerini sifirdan, yeniden yapıyorlar. gıcır gıcır, bol cemaatli kiliseler egemen artık şehre.
hatta, camilerin yükselen - hepsi osmanlı'dan kalmış - ninarelerine nazire, üsküp'ün 1066 metre yüksekliğindeki vodno tepesine, 66 metre yüksekliğinde dünyanin en büyük haçini dikmişler. öyle böyle değil, şehrin her yerinden görünüyor!
özellikle dağılan yugoslavya'nın hıristiyanlarında, böyle bir kompleks var: haç dikmenin bir benzerini bosna'da mostar'da görmüştüm.
yani yükselen sadece islami 'fanatizm' değil, aynısının tıpkısı hıristiyanlarda da var.
3 tam günümü üsküp'ün dört bir yanını gezerek, insanlarla söyleşerek geçirdim.
tepeye diktikleri dev haç'ı, geceleri de işiklandiriyorlar. heryerden ışıl ışıl görünüyor. ama öyle bir havada ki...
sanki ku klux klan, bir kaç müslümanı yakıp üstlerine de haç dikmiş gibi: valla geceleri ışıklandırılınca ku klux klan üsküp'ü basmış hissi veriyor insana.
rte de (geçtiğimiz hafta bir osmanlı camisini tamir etmişti türkiye), onun açılışını yaptı biliyorsunuz.
bir de dedi ki: siz makedonlar bizden önce avrupa birliği'ne girersiniz, bak buraya yazıyorum.
valla bu haliyle üsküp'ün doğusundaki müslüman mahallesini ab'ye almaz, kapsam dışında bırakırlar.
makedon hükümeti makedonya müslümanlarını, onların kutsallarını ve onların mahallerini allah'a havale etmiş.
Ama gıcır gıcır kiliseler yapmışlar; orta çağda orada bir kilise varmış da osmanlı yıkmış.
ilk kez tika'ya, bu kadar sempati duydum: makedonya bana tika denilen 'türkiye'nin dostlarına yardım' kuruluşunu sevdirdi.
eskiden fazla milliyetçi, casusluk yapan bir türkiye organizasyonu diye sempatim yoktu tika'ya...
rte'nin açtığı camiyi de tika onarmış: umarım sadece camii onarmakla yetinmez...
iki gundur icinde dort dondugum, insani tanidik, tasi, topragi tanidik sehir. hayatimda ilk kez geldigim bu sehirde yabancilik cekmeme sebep olan tek sey dildir efem. vardar'in kiyisindaki plaza de toros'ta saglam bir ziyafet cektikten sonra biraz ilerleyip irish pub'da kafayi cekmek, sonra da hostele donup uyuklamak, bu sehirde yapabileceginiz en guzel seylerden biri.
ayrica burada gecirdigim iki gunun ardindan sunu soyleyebilirim ki, buranin kizlari cok guzel arkadas! hani diyor ya vardar ovasi'nda da, al topuklu beyaz kizlar. ama ya ben acayip tipsizim ya da kimseye yuz vermiyorlar. bu durumda, ilk sik cok daha olasi gorunuyor.
neyse, gidilip gorulmesi gereken yerlerden biridir efem.
son not: sehir su anda bastan asagi tadilatta gibi gorunuyor. uc ay once sehir meydaninda bi yigin heykel dikmeye baslamislar. her taraf santiye gibi. eylul ayindan sonra giderseniz, sehrin butun guzelligini gorebilirsiniz.
Makedonya'nın başkentidir. uluslararası skopje yazılır. şehirde çoğunluk makedon ve sonra arnavutlardan oluşur. onların arkasından türkler, romenler, sırplar ve boşnaklar gelir. ayrıca istanbul, üsküp'ün kardeş kentlerinden birisidir.
çingenesi çok meşhurmuş. anneannemin pirlepe li olan babası esmer- sarışın her üsküp lünün az da olsa çingene kanı taşıdığını söylerdi. pirlepe - üsküp rekabeti olabilir sanırım.
