Bir köpek balığı aç halde akvaryuma konulur. Balık akvaryumun her yerinde yüzebilmektedir. Avlayacağı bir şeyler aramaktadır.
Sonra akvaryuma küçük bir balık konur. Köpekbalığı küçük balığı yemek için hemen harekete geçer. Çünkü açtır(motivasyon), küçük balığı yiyebileceğine inanmaktadır(özgüven) ve küçük balığı yemenin kendi ellerinde(kontrol) olduğunu düşünmektedir.
Küçük balığı yemek için ilk saldırısında kafasını ne olduğunu algılayamadığı sert bir şeye çarparak şok geçirir. Çünkü bilim adamları küçük balık ile köpekbalığının arasına cam bir bölme yerleştirerek onları ayırmışlardır! Köpekbalığı 'balık aklıyla' düşündüğünden camı görememekte ama kafasını çarptığında camı algılamaktadır.
Sonra bir daha dener, yine kafasını çarpar. Bir daha dener, tekrar aynı şeyi yaşar. Tanımlayamadığı bir şey hedefine ulaşmasına 'engel' olmaktadır.
Yaklaşık 48saat sonra köpekbalığı küçük balığı yemek için uğramayı bırakır. Evrensel, 'Büyük balık küçük balığı yer.' Kuralı işlememektedir. Büyük balık depresyona girmiş gibidir. Çaba harcamayı bırakmıştır. Çünkü ne yaparsa yapsın o küçük balığı yiyemeyeceğine inanmıştır.
Deneyin ikinci aşamasına geçildiğinde araştırmacılar aradaki cam bölmeyi kaldırır. Artık köpekbalığı isterse küçük balığı yiyebilecektir. Önünde hiçbir engel bulunmamaktadır. Çok da açtır!
Araştırma ekibi neler olacağını beklemeye başlarlar. Şaşırma sırası bilim adamlarındadır. Çünkü köpekbalığı küçük balığı yemek için hiçbir şey yapmaz! Küçük balığı kovalayıp büyük balığın alanına geçirirler ama yine de yemek için hiçbir hamle yapmaz.
Sonuç çok dramatiktir, büyük balık açlıktan ölmek üzere olmasına rağmen yine de küçük balığı yememiştir.
Köpekbalığı küçük balığı neden yemedi? 'aç ama gururlu' olduğu için mi?
Bilim adamları köpekbalığının içine düştüğü ruh durumuna 'öğrenilmiş çaresizlik' demektedir. Öğrenilmiş çaresizlik, bir canlının defalarca denediği halde istediği sonucu alamaması durumunda, bir sonraki denemesinde başarısız olacağını beklemesinden dolayı, deneme cesaretini kaybedip hiçbir şey yapmaması halidir.
Bu hale öğrenilmiş başarısızlık da diyebiliriz. Köpekbalığı geçmişteki denemelerinde başarısız olunca, gelecekteki denemelerinde de başarısız olacağını öğrenmiştir. Bu durum bize milyarlarca insanın neden başarısızlık halinde yaşadığı halde başarılı olmak için hiçbir şey yapmadığını açıklıyor.
Öğrenilmiş çaresizlik bir daha deneme cesaretini kaybetmektir. Sürekli başarısızlık korkusuyla hareket etmektir. Kendine olan güvenini, 'başarabilirim' inancını kaybetmektir. Öğrenilmiş çaresizlik zihne takılı psikolojik bir kelepçedir.
bir kavanozun içine 10larca pire konur ve kapağı kapatılır. Pireler bir zıplar iki zıplar, her seferinde kavanozun kapağına çarparlar ve giderek zıplama menzilini düşürürler. Ta ki kavanozun kapağı açılır, pireler artık 'kavanozdan kurtulma ümidini yitirdiklerinden' zıplamazlar bile...
- Yazıktır bu pirelere ya.
- Eee n'apcaksın azizim.Öğrenilmiş çaresizlik diye bir şey var işte...
Meslek edinememiş, dikiş tutramamaış ancak çenesi kuvvetli adamların hepsi sonunda ya siyasetçi olur yada kişisel gelişim uzmanı.
iki gruptaki insanlarda gece karanlığında yokuştan yuvarlanan ateş topları gibidir. ilk bakıldığında ışık veriyorlar sanılır halbuki etraflarını yaka yaka yuvarlanmaktadırlar.
Bu işssiz güçsüz gerzeklerin son zavarlmasıda bu cümledir.
Martin Seligman denilen bilim adamı bir deney yapıyor. Deneyin konusu hayvan şartlanmaları ve pavlo deneylerin detaylandırılması. Neyse ortaya çıkardığı sonuca Learned Helplessness diyor. Bizim uyanıklar bu cümleyi alıp nasıl oluyorsa öğrenilmiş çaresizlikler diye tekrarlıyor. Hayvan şartlandırılması ile insan şartlandırılması arasında bağ kurma işini sosyoloji bilimi 1967 yılında bıraktı.
çok konuşan ama boş konuşan nlp ci kişisel gelişimci, yaşam koçcu denyolar bu kulağa hoş gelen hikayeleri kendilerine sermaye yapıyorlar.
'insanlarda engel şartlanması yapılamaz' insan uyum sağlayan ve değişken bir tavır sergiler. şartlar değiştiğinde yeni sınırlara yaylırlar. Ağustos depremin hatırlayın. Asla eve girmem diyenlerin hepsi aynı evlerde oturuyor.
Akvaryumun ortasındaki cam kalktımı insanlar yola devam ederler hatta camı bir daha hatırlamazlar bile.
sınavdan beklemediğiniz kadar düşük bir not almışsınızdır, itiraz etmek istersiniz ama geçmişte bunu tecrübe edenlerden ve/veya kendinizden edindiğiniz bilgiler doğrultusunda ''nasıl olsa hoca yine bildiğini okuyacak'' diye düşünüp, k.çınızın üstüne oturursunuz.itiraz falan da yalan olur.
hindistanda filleri yetiştirmek için, onları küçücükken kalın bir zincirle bir kazığa bağlarlar. tabi yavru filin bu zinciri koparabilmesi, kırabilmesi ya da kazığı söküp atabilmesi mümkün değildir. küçük fil önceleri bundan kurtulmak için tüm gücüyle uğraşır,defalarca dener ama sonucu değiştiremez, özgürlüğüne kavuşamaz. yıllar geçer, fil kocaman olur. bağlı olduğu kazığın ve zincirin onlarca katına gücü yetebilir. ama fil asla böyle bir girişimde bulunmaz. o özgür olamayacağına inanmıştır, kırılamayan şey, filin zinciri değil inancıdır artık. işte bu bir "öğrenilmiş çaresizlik" dir.
ya bu matematik ne zor, bunu yapamam.
hiç anlamıyorum ki. nasıl yapayım?
bu konuyu geç, kaçırdım bu konuyu.
sağlam temelimiz yok ki.
bize ilkokulda iyi eğitim verilmedi vs, vs, vs...
mesela bi yere kapatiliyosunuz biri size bisiler getirip getirip kapiyi kilitleyip gidiyo. siz de her defasinda kapiyi kontrol ediyosunuz belki kilitlemeyi unutmustur umidiyle. ama bakiyonuz hep kilitli. bi sure sonra bigun kapi kilitli olmuyo mesela ama siz kapiyi kontrol etmiyosunuz. cunku artik caresiz oldugunuzu ogrendiginiz icin.
cok kotu ama. dusunsene hedefledigin bisi var cabaliyosun cabaliyosun olmuyo. bi sure sonra caresiz oldugunu ogrendigin icin artik cabalamiyosun. bisiler yapmaya devam etsen hedefine ulasicaktin halbuki.
