ideaların mekanı monadlardır. peki monadlar nerde? monadlar uzaydan ve zamandan bağımsızdı. öyle olmasaydı fiziksel evrende tabi olanlara karışmış olurdu. o zaman gerçek değil yanıltıcı olurdu. yoksa yoksa yeter sebep buna bir cevap vermiyor mu? tanrım geleceğinin olmadığını söylüyorsun sadece şimdiki zamanım var diyorsun. bizimle alay mı ediyorsun? ne diyorum ben ya. sonuç itibariyle ikisi birbirinin öncülü değil fakat birbirini tecrübeye mümkün kılar. kant'a bağlayacaktım ama leibniz içime işledi.
(bkz: leibniz sınavı öncesi saçmalamalar)
aynı anda ortaya çıkmışlardır. bing bang tabir edilen olaydan önce ne mekan ne de zaman kavramlarından söz edilemez. çünkü bu kavramlar maddesel varlığın temellendirdiği kavramlardır. madde temelli evrenin varlığı mekanı ve zamanı mümkün kılmıştır. o ilk anda maddesel varlık saatinin işlemeye başladığı tiktakları, maddesel varlığı içinde genişleyen bir mekan olarak uzayda hala aynı ritmiyle işlemektedir. 4. boyut olan zaman kendisinden önce gelen üç boyutun teşekkülü olan mekanın yanı başında aynı anda dünyaya gelmiş izafi bir kavramdır. evrenin izafiliği kadar izafidir. mutlak mekan olmadığı gibi mutlak zamanda yoktur.
şu sıralar discovery channel'ın çarşamba akşamı yayınladığı bilim kuşağındaki belgesellerde hawking tarafından cevabı aranan sorunsaldır.
en yaygın teori olan big bang'e göre büyük patlamadan önce zaman ve mekan yoktu. zaman ve mekan hiçlikten büyük patlama ile oluşmuştur ve mekan olmadan zaman anlamsızdır.
daha yeni bir teori olan paralel evrenler teorisine göre kainat yaklaşık 1 trilyon yılda bir çöker, küçülür, küçük bir nokta haline gelir, sonra büyük patlama olur, kainat oluşur, büyür, sonra yeniden küçülür, nokta haline gelir, ve yeniden büyük patlama olur.
bu yüzden sonsuz sayıda evren oluşmuş ve içinde bulunduğumuz evrenden sonra da oluşacaktır. bu sonsuz bir döngüdür ve zaman ve mekan büyük patlamadan önce de hep vardır. evren'i büyümeden küçülmeye geçiren an ise paralel evrenlerin temasıdır.
daha doğru ve geniş anlatımlar için çarşamba akşamları discovery channel izleyiniz efenim.
