bir insanın ön yargılarını yıkmanın en güzel yöntemi aynı tip ön yargıları besleyen kişiye yöneltmektir. şimdi türkiye'de de çok ilginç bir örneğini görüyoruz. yıllarca bütün müslümanlara, muhafazakarlara şeriatçı muamelesi yapan insanlara şimdi o insanlar darbeci muamelesi yapıyor. fethullah gülen'in tek bir yazısını okumadan şeriatçı, beyin yıkayıcı diyenlere şimdi insanlar dinlemeden darbeci diyor. ben her ikisine da karşıyım ama aynı zamanda eğer geçmişte bu ön yargılar ile davrandılarsa şimdi karşılaştıkları ön yargıyı da hak ettiklerini düşünüyorum.
önyargi birlesik yazilan ve ön yargi diye ayri yazilmayan bir kelimedir. anlami acisindan da insanoglunun yegane basbelasidir. bence aslinda insanoglunun üzerinde en cok kafa patlatmasi gereken bir olgudur.
önyargi ; düsünmenin durdugu noktadir. insan belli bir konu, olgu üzerinde bir süre kafa patlatir, sonra bir sonuca ulasir, bu sonuclanmis düsünme aksiyonu neticesinde bir tümevarim noktasina gelir. buradan itibaren bütün "bütün" ün o vardigi sonuc seklinde oldugu bir sabit görüse ulasir.
önyargiya en güzel örneklerden birisi, milletlerin ickileriyle özdeslestirilmesi gösterilebilir.
(ben önyargiya hep bu örnegi veririm.)
örnege göre ;
ingiliz viski
fransiz sarap
alman bira
türk raki
yunanli ouzo
,icer...bu genel plan da belki dogrudur. ama bunu mutlak gercek olarak almaya basladigimiz anda, fransiz bira, alman viski, ingiliz raki,yunanli sarap, türk de ouzo icemez seklinde bir düsünce kafamizda olusmussa, bu tümevarim yanlistir. cünkü böyle birsey olabilir. bunun da disinda
türkler sahtekar, almanlar dürüsttür, de denemez.ya da ingilizler uygar, ugandalilar barbardir seklinde bir genelleme de yanlistir.
önyargi´yi hayatin her düzeyinde görürüz. önyargi bir düsünce hatasindan kaynaklanir, ve herkes düsündügü icin ben de dahil cok kere birtakim yanlis tümewarimlar olusur, önemli olan bu genelleme destekli düsünce hatasini tespit edip, ondan kurtulmaya calismaktir.
bu sözlükte önyargi menseli cok baslik acilmis, ve okuduklarimizdan edindigimiz izlenime göre, bircok konuda gercekten büyük önyargilarin mevcut oldugunu dehsetle gözlemlemis bulunuyoruz. bunu suclamiyoruz, önyargi yanlis bilgilendirmeden de olur, aileden edinilmis terbiye bile bu önyargilama olayina sebep olur. bu terbiye´nin icerigi bile birsürü önyargi tasiyor olabilir.
ama bunu tespit edip yok etmek gerekmektedir.
entry´i özlü bir sözle bitirelim.
" önyargiyi parcalamak, atomu parcalamaktan daha güctür !"...
mefhumları keyfimize göre şekillendirme ve tezgaha asma tavrı. neden bazen, sövmek için başına oturmuyoruz da, neyin ne olmadığını anlatmaya çalışırken metin kendiliğinden bir sövgü halini alıyor. ne olduğuyla değil olmadığıyla ilgilenmek belki zemin hazırlıyor. ön yargıya da, sövmeye de.
bazı deneyimlerden sonra kazanılır. bu deneyim ne hikmetse genelde aşk olur ve karşı cinse karşı kolay kolay kırılmaz bir önyargı koruma kalkanı oluşturulur. yanlıştır ama. tanımadan etmeden, önceki deneyimlere dayanarak genellemek. olmamalı.
insanın başarısını engelleyen en önemli şey. örneğin; bir iş başvurusu yapacağız. acaba bu işyeri nasıl, zart,zurt, ya bana bulaşık yıkatırlarsa.. gibi antin kuntin düşüncelerimiz varsa işte bu ön yargıdır. halbuki sayın arkadaşım, o işyerinde huriler var huriler... ama sen bilmiyorsun, önyargılı davranıyorsun.
esnek olmak gerek.. dünya&minare... yap arkadaşım başvurunu.. ne olursa olsun.
yargıların önde gidenidir. hiçbir emek harcamadan kafada kurgulanıp hüküm verilir. karşıdakinin ne olduğunun önemi yoktur ön yargı sahibi için. o nasıl görmek istiyorsa öyle görür. bu sebepten olsa gerek ön yargıları yıkmak atomu parçalamaktan daha zordur denir.
adı üzerinde önek * olan "ön" ekini ek olarak algılamayıp ayrı yazan tdk'Nın yanlışını milletçe takip ettiğiğimiz kelimelerden biri.
türkçede önek yok demeyin göz göre göre. ekse bitişik yazacaksın o zaman tdk bu kadar mantıklı birşey peki neden ısrarla inkar ediyoruz?
(bkz: tdk)
her zaman yanlış olacak, yanlışa sevkedecek diye bir şey yok. birini tanımadan üç beş cümlesinden sonra hoşlanmayacağınız biri olduğu önyargısına varırsınız ve gereksiz bir akrabalık bağı oluşup da yıllar geçerse tanışmanızın üstünden "ara yargılarınızın" yanlış, önyargınızın doğru olduğunu görebilirsiniz. önyargılarımıza "kötüdür, asla doğru değildir" önyargısıyla yaklaşmamalıyız.
her insanda belli ölçüde bulunan peşin fikir. çok zararlı değildir. olayın aslı ya da karşındakinin gerçek yapısı öğrenildiğinde değişebilir. zararlı olan sabit fikirli olmaktır.
insanın ve toplumun gelişmesindeki en büyük engellerdendir. toplumu var eden bireyin, düşüncesini kullanmadığı veya kullanmak istemediği anlarda sıkça başvurduğu, kolaya kaçma yöntemidir. beyine, düşünceye vurulan prangadır. einstein'e göre atomu parçalamaktan da zordur.
