büyük patlamayla ortaya çıkan radyasyon üzerinde, bizim genişleyen evrenimizle çarpışarak dalgalanma şeklinde imzavari kanıt ortaya çıkardığı varsayılan evrenlerdir. bizim fizik ve doğa kanunlarımızın değil, hayal edemeyeceğimiz her biri kendine özgü varlık türü ve kurallar içerdiği öngörülen evrenlerdir.
bizim evrenimizdeki kara maddenin enerji yoğunluğu .0 (121 tane daha sıfır) 1 (sonunda 1 var) iken diğerlerinde bu durum biraz daha farklı olabilir. ancak olsaydı o evren ya içine çökerdi, ya da daha çabuk genişler ve yok olurdu. evren denizinde bizim evrenimizle birebir uyuşan başka evrenler var mıdır? artık benzer gezegen değil, benzer evrenler araştırılıyor.
sicim teorisinde atom altı parçacıklarınından daha küçük olan maddelerin titreşim ile o maddeyi meydana getirmesini biliyoruz. yani sicim teorisine göre maddenin en ufak parçaları bizim gördüğümüz 3 boyuttan fazlasını idrak edebiliyorlar. bu da şu demek oluyor, kuantum fiziği, sicim teorisi çoklu evren teorisini aynı anda destekleyen teoriler. asıl önemli olan şey, evrenlerin dışında olan şey nedir?
kuantum mekaniğinin yorumlarından biridir. en basit şekilde açıklamak gerekirse, Schrödinger'in Kedisi analojisini kullanabiliriz. kutu açılmadığı an kedi süperpozisyondadır ve kutu açıldığı an dalga fonksiyonu çökmez ama bu fonksiyonun tek bir olasılığı bu evrende meydana gelir, kedi canlı veya ölü durumlarından birine sahip olur. diğer durum (veya diğer sonsuz durumlar) ise başka bir evrende (veya sonsuz sayıda evrende) gerçekliğe bürünür. yorum determinizmi çökertmemek adına yapılmış bir yorumdur ve einstein'ın yolundan gider. süreçler tamamen deterministiktir. sadece diğer evrenlerle etkileşime geçemediğimiz için oradak gerçekliklerin durumu hakkında yorum yapamayız. tek yapabildiğimiz şey onların orada bir yerde olmaları gerektiğini söylemektir. bilim insanlarının determinizmi korumaya çalışmaları bilimselliği fazlasıyla tartışılabilecek böylesine bir ipliğe bağlıdır.
çoklu evrenler yorumunun gerçekliğini bilebilmenin yolu şimdilik yoktur. Schrödinger'in Kedisi deneyi gibi düşünsel bir deneyden öte gerçek ve nesnel bir deney şarttır ancak bu da şu anki teknoloji ile mümkün değildir.
multiverses. ben şu an uludağ sözlük'e bu yazıyı yazmaya başlarken bir başka evrendeki j mistyy bu yazıyı yazmaya başlamaktan vazgeçip başka bir şey yapıyor. ne yapıyor bilmiyorum ama multiversein minimum yani iki olasılıklı hali budur. bir de bunun sonsuz olasılıklı hali var ki aslı zaten budur. sonsuz tane j mistyy sonsuz kere sonsuz olay yaşıyor.
varlığından henüz emin değiliz tabii ama çoklu evrenler fikrine fazla kapılmak da sebebi bilinmeyen bir fenomeni tanrıya yormak gibi bir şey. böyle bir şey olabilir belki de ben yanılıyorumdur ama sonsuza gittiği için teorilerde kolayca sığınılan sıcak bir limandır multiverseler.
hiçbir dinle çelişmediği halde, sırf zengin yahudilerin dinsiz çocukları daha fazla sahip çıktı diye evangelistler tarafından dönemin ruhu gereği reddedilmiş kuram.
aslında kuran ve incil le evrimden çok bu teori uyuşuyor!
hz. ademin maymunlardan geldiğine dair tek bir satır dahi bulamazsınız.
fakat, binlerce ve kendi içinde sayısız kere tekrar eden alemlere, evrenlere dair sayısız ayet, pasaj mevcut.
allah, bu evreni yarattıysa eğer,
bu evrenden daha mükemmel,
daha fazla güç barındıran daha güzel ve iyilik dolu evrenleri de yaratmıştır,
sadece birçoğundan haberdar değiliz,
belki bir ikisini keşfetme olanağımız var,
bilmiyorum.
ebedi cennet ve cehenneme inanıp,
cennet ve cehennem türevi evrenlerin olamayacağına inanmak,
cennet ve cehennemin sadece insanlara has olduğunu düşünmek,
allah ın yaratma kudretini sınırlandırmak kadar aptalca geliyor bana.
biz eğer bu evrende yaşıyorsak,
buna benzer milyarlarca örnek daha önce yaratılmış ve yok edilmiş olmalı.
allah muhakkak ki meleklere, insanlara ve cinlere benzer aciz, ya da kudretli, ilahi sayılabilecek yeteneklere haiz birtakım akıllı varlıkları muhakkak yaratmış ve her birine ayrı ayrı kader tayin etmiş olmalıdır!
tıpkı canlılar alemindeki hiyerarşi gibi,
maddi alem de kendini aşan tekamül sürecinin tezahürü olsa gerek.
fakat bizim algı ve yetilerimiz, zekamız, beynimiz tüm bu süreci anlayamayacak, kavrayamayacak kadar yetersiz.
