çerağ denilen ışığın allah'ın nuru olduğuna ve karanlıkları aydınlattığına inanılır. ancak günümüzde aydınlatmanın kolaylaşmasıyla birlikte mum yakmaya ihtiyaç duyulmadığı için, cemler başlarken sembolik olarak yapılmaktadır.
Çerağ, Aleviliğin önemli simgelerinden biri. Yaradılışın anlatıldığı cem merasimi, çe-rağın yanmasıyla başlıyor. Alevi kaynaklarında çerağ, 3 maddede şöyle anlatılıyor:
1. Kâinatın karanlıktan aydınlığa, Allahın zâtı ile çıkacağını sembolize etmek için mum yakılmasına çerağ uyandırmak denir.
2. Çerağ, Nur Suresinin 35 ve 36. ayetleri okunarak uyandırılır.
3. Çerağ, ışık ve nur anlamındadır. Kuranda Ey insanlar! Size Rabbinizden bir delil gelmiştir. Biz size, her şeyi açık seçik gösteren bir ışık gönderdik. buyrulmuştur (Nisa Suresi 174. ayet). Ahzap Suresinin 46. ayetinde de Ey Resûlüm! Sen Allahın izniyle, bir davetçi ve nûr saçan bir delil olarak gönderildin. denilmektedir.
çerağ kelime olarak mum ya da kandil ile aynı anlamdadır. Bildiğin lamba. Çırağan sarayının ismi buradan gelir (çerağan sarayı - ışıklı saray).
Çerağ uyandırmak, mevlevi terbiyesinde kandili yakmak anlamına gelir. Hatta mevlevi terbiyesinde mesela kapıyı kapat da denmez. Allah kimsenin kapısını kapatmasın anlamında kapıyı sırla ya da ört denir. Mumu ya da kandili yak da bu şekilde, Allah kimsenin çırasını yakmasın anlamında çerağı(mumu) uyandır denirmiş.
Bir diğer anlamı ise kafanın üzerinde ateş yakmak. Bu en ilginci hatta. Zamanında "aşki" yani asıl ismiyle şair ilyas, devrin hükümdarı kanuni sultan süleymanın dikkatini çekmek için yapmış.
Bir kişi, dilekçesini, bürokratik makamlarını atlayarak padişaha vermek isterse, padişahın mesela cuma selamlığı sırasında halkın arasında yürümesini fırsat bilir ve dikekçesini havaya kaldırarak "padişahım çok yaşa" der. Bir görevli bu dilekçeleri toplar. Padişah ile yüzyüze görüşmek isteyen ise biraz neft yağı alır (damıtılması bilinmediği halde 1500lerde bile petrolün varlığı ve yanıcılığı bilinirdi. Bu isimle anılırdı.) ve bunu insan kafasının üstünde devrilmeyecek bir kaba koyar. Saçlarını kazıtır. Padişah geçerken bu petrol dolu kabı kafasının üstünde ateşe verir. Bu ilginç eyleme de çerağ uyandırmak denir.
