kaan ertem'in sıradışı süper kahraman tiplemesi olan zıçan adamın ruhsal yapısına psikanalitik bakıştır.
freud'un çocuk gelişim evreleri ile ilgili olarak ortaya koyduğu kuramda oral dönemin ardından 1-3 yaşları arasında çocukların geçtikleri önemli bir dönemdir anal dönem. bu yaşlar çocuğun dışkısını tutmayı öğrenme yaşıdır.
bu yaşta çocuklar dışkısını kontrol edebilme yetisine göre ya "anal tutucu" ya da "anal atıcı" insan tipinden birisine göre şekillenir.
anal tutucu insan, kontrollü, engellemeler karşısında daha edilgen, toplumsal kurallar karşısında daha kendini bastırıcı, kararsız, hesaplı ve tutumlu bazen de cimri olur.
anal atıcı insan ise, dürtüsel, engellemeler karşısında daha atak, toplumsal kurallar karşısında daha asi, girişken ve zorlayıcı, dışa dönük, duygusal ilişkilerde daha kendine güvenli, ekonomik olarak daha hesapsız olurlar.
zıçan adama gelince... zıçan adam, her öyküde mutlaka bir haksızlık ve hatta suç ile karşılaşır. bu haksızlık kendisine karşı değil, genellikle bir masuma veya topluma yönelik haksızlık veya suçtur. zıçan adam bir ateşleyici olaya, bardağı taşıran son damlaya kadar kendini sıkmakta ve müdahaleden kaçınmaktadır. ancak sonunda dayanamayıp ortalığı boka bulayarak adaleti yerine getirmektedir.
zıçan adamın mizacı itibarı ile "mülayim" olduğunu söylemek mümkündür. zira aşağı eğik kaşları, boynu bükük utangaç tavırları ve problemleri içe dönük olarak ele alarak muhakeme etmesi onun kişilik profili hakkında ciddi bilgiler verir. zıçan adam, tek tabanca takılan utangaç ve hatta neredeyse sosyofobik bir karakterdir. iyi huylu ve erdemli birisidir.
ayrıca haksızlıklar karşısında tahammül düzeyi yüksektir ve ortalığı velveleye vermekten kaçınan tutumlar sergiler.
bütün bunlar, zıçan adamın anal tutucu bir karakter olduğunu göstermektedir. ancak haksızlık düzeyi tahammül eşiğini aştığı anda "bödöfff" efekti eşliğinde zıçarak suçluları cezalandırmakta ve adaleti sağlamaktadır.
burada dikkat edilmesi gereken husus şudur ki, zıçan adam fedakar bir süper kahramandır aynı zamanda. çünkü zıçma anında dötünün yırtıldığını da görmekteyiz. her bölümde zıçan adam adaleti sağlarken kendi dötünü de yırtmaktadır.
fedakarlık, anal atıcı insan tipine özgü bir davranış değildir. onlar daha bencil yaklaşımlar sergiler ve kaz gelecek yerlere tavuk servis ederler. oysa zıçan adam dötünü toplumsal düzene ve adalete kurban etmektedir.
zıçan adam, ahlaksızklıklar karşısında susan, onlara tahammül eden ve toplumun çoğunluğunu temsil eden insanların karikatürize bir betimidir. bu tür insanlar haksızlıkları onaylamazlar aslında. ancak harekete geçmek için yeterince tahammül sınırları zorlanmamış olabilir. haksızlığı yapanlar onları henüz yeterince zorlamamış olabilir.
zıçan adamın adaleti sağlama yöntemi metafor düzeyinde çeşitli anlamlar ve mesajlar da içerir. bilindiği üzere "zıçmak" mecazi anlamda her şeyi berbat etmek anlamına da gelmektedir. bu bakımdan, zıçan adam'ın iyi niyetine rağmen adaleti sağlamakla ilgili haksızlıklara karşı patlama eylemi bir zıçmaya dönüşebilir. döt yırtılabilir, ortalık boka bulanabilir.
işte bu nedenle zıçan adam tersine model alınması gereken bir karakter olarak sunulmuştur aslında. çünkü zıçan adam tahammül etmek yerine zamanında müdahale ederek problemleri çözen birisi olsaydı eğer yapacağı fedakarlık (dötünün yırtılması) yok ettiği haksızlığın miktarından fazla olmayacaktı.
zıçan adam, sessiz çoğunluk denen güruhun bir temsilidir aslında. onlar sonuna kadar susar ve en sonunda ise ölçüsüzce harekete geçerler. "akım derken bokum olmak" tabirine uygun olarak her şeyi berbat edebilir, kendilerine de zarar verebilirler.
tüm bunlardan hareketle, zıçan adam'ın öykülerinden alacağımız en kıssadan hisse şudur: "birikmiş tepkiler amaca uygun sonuçlar doğurmayabilir, bu bakımdan birilerinin ağzına yüzüne zıçılacaksa eğer bunu zamanında yapmak gerekir."
