tanzimat döneminden beri dağınık bir şekilde süregelen milliyetçilik fikirlerini bir programa bağlayıp sistemleştiren, edebi yönünden çok düşünür kimliğiyle öne çıkan fikir adamı. ona göre edebiyat bir amaç değil araçtır. ümmetçilikten milliyetçilik anlayışına geçişi, yeni düzenin nasıl olması gerektiğini "yeni hayat" adlı eserinde anlatır. yeni kurulan türk devletinin onun fikirlerinden esintiler taşıdığı söylenebilir.
milliyetçiliğin vatan olmanın ne demek olduğunu türkçülüğün esasları ve türkleşmek, islamlaşmak, muasırlaşmakta anlatmıştır. onu okumak bugün ki türkiye'ye iyi gelecek olandır. gerekli yerlerde okutulmalıdır. ama nerde? okutulur mu?
(bkz: burası türkiye)
türkçülüğün ve turancılığın ilk safhasının oğuz birliğinden geçtiğini söyleyen atatürkün ''fikir babası''ve büyük türk milliyetçisidir.
Bugün kültürce birleşmesi kolay olan Türkler, özellikle Oğuz Türkleri yani Türkmenlerdir. Türkiye gibi, Azerbaycan, iran, Harezm ülkelerinin Türkmenleri de Oğuz uyruğundandır. Bundan dolayı, Türkçülükteki yakın idealimiz Oğuz Birliği yahut, Türkmen Birliği olmalıdır. Bu birlikten amaç nedir? Siyasi bir birlik mi? Şimdilik, hayır! Gelecek hakkında bugünden bir yargıya varamayız. Fakat bu günkü idealimiz Oğuzların yalnız kültürce birleşmesidir.
Türklük hem mefkurem hemde kanımdır.
Üstümden atamam çünki kürk değil.
Türklük hadimine türk değil diyen,
soyca türk olsa da piçtir türk değil.
....
Ziya Gökalp'in dilime pelesenk olmuş bir şiiri.
ulusçuluk bilincinin aşılanmasına katkısı bulunmuş çağdaş türk düşünürlerindendir. milli devlet, milli kültür ve milli ekonomi ilkesini savunmuş türkiye'de yerleşmesi için uğraşmıştır.
49 yıllık kısa hayatında verdiği eserleri ve fikirleri ile bir meşela gibi bize ışık tutan, bize yol gösteren, atatürk'ün fikir babası, büyük fikir adamı, filozof ve ideolog, aydın bir türk. tanrının rahmeti üzerine olsun.
türk mefkûresinin gelmiş geçmiş en büyük isimlerinden birisi de hiç şüphesiz ki ziya gökalptir. o türke gönülden sevdalı bir türk milliyetçisiydi. hayatını türklüğe adamıştı o! ... bunu şu dörtlüğünde de açıkça ifade ediyor:
türklüğe çalıştım sırf zevkim için,
ummadım bu işten asla mükâfat!
bu yüzden bin türlü felâket çektim,
hiçbir an esefle demedim:heyhat! ...''
o, bazılarının sığ bir ifadeyle dile getirdiği gibi basit bir kafatası milliyetçisi değildi. gökalp dopdolu bir insandı. büyük bir sosyologdu. ekonomistti aynı zamanda. mütefekkirliği tartışılamazdı. eğitimci yönü de asla inkâr edilemez. bütün bu hususiyetleri benliğinde toplamış dopdolu bir türk milliyetçisiydi o türkü ve türküm emsalsiz zafer levhalarıyla dolu türk tarihini enine boyuna bilen bir insandı. milleti meydana getiren unsurlardan yurt,soy,dil,kültür,din ve tarih onun için mukaddes değerlerdi. doğrusu da bu değil mi? bu unsurlar milleti birbirine kaynaştıran çimento kabilinden değerler değil midir? bu unsurlar varsa millet ve devlet vardır. toprak parçası,bu maddî ve manevî unsurlarla vatan hâline dönüşüyor. demek ki bunlar,olmazsa olmaz,kabilinden vazgeçilmez,ihmale gelmez unsurlardır. gökalpin bu husustaki hassasiyeti takdire şayandır. bazıları ziya gökalpi türkçülükte aşırı bulurlar. o insanlara her şeyden evvel türkçülüğün temel ilkelerini öğretmek gerekir. nedir türkçülük? türkçülük,türk milletinin müspet olan her alanda ilerlemesini sağlamak demektir. bu kültür,sanat,edebiyat,ahlâk,fazilet,teknoloji,eğitim ve bilim olabilir. kısaca dünyayla yarışabilecek bir türk milleti ve türk devleti meydana getirmek bunun neresi kötü? ... bu anlamda hepimiz türkçüyüz ve olmak zorundayız. gökalpin türkçülükte ileri gittiğini söyleyen bir kısım insanlar, onu dinsizlikle bile suçlamışlardır. bunun gerekçesini anlamak mümkün değildir. türklükle müslümanlık etle tırnak gibidir.birinin varlığı ötekinin yokluğunu gerektirmez ki! .... hem ziya gökalpin inanç hususunda,din konusunda söylediği şu sözler, onun din karşısındaki olumlu tavrını tüm çıplaklığıyla gözler önüne seriyor: imanım kuvvetli,tevekkülüm sağlam olmasaydı,bu acılara dayanamayacaktım.bereket versin ki dindar ve mefkûreli(idealist) bir ruhum var allahın doğru kullarına vefalı olduğuna itimat ediniz.güneş bulut altına girebilir; fakat hakikat güneşi uzun müddet bulut altında kalamaz.fırtınalar gelir geçer,kasırgalar gelir geçer.biraz sonra görürsünüz hava güzelleşmiş.allah güzeldir; güzelliği sever; güzelliği ister; ara sıra celâllenir(kızar,öfkelenir.) fakat çok geçmez cemale avdet eder.(yüce güzelliğine döner; yumuşar; güzelliğini gösterir.) gökalpin din,iman ve allah hususundaki bu güzel sözlerinden sonra onu dinsiz olarak göstermeye çalışmak asla insaf ölçüleriyle bağdaşmaz. hem hiç kimsenin allah adına ileri geri konuşmaya,mesnetsiz hüküm vermeye hakkı yoktur. islâm zahire(görünene) hükmeder. bir insanın dinsiz olarak damgalanması hakikatte onu dinsiz yapmaz.hem böyle bir davranış kimseye bir şey kazandırmaz.maazallah, iddia makamındaki kişi inkârcı konumuna da düşebilir. her şeyin en doğrusunu şüphesiz ki allah bilir.
6 haziranda doğduğu topraklara bozkurtların ayak basacağı büyük türk milliyetçisi.kendisinin erken vefatıyla
inkılaplar kesintiye uğramış mustafa kemal atatürkde gökalpden sonra kendisine yardım edebilecek birini yanında
bulamamıştır.
sonradan kafayı kırmış sağa sola iftira atmaya başlamış rıza nur'un iddialarına göre kürt olan, ele avuca gelir bir aydını olmayan kürtlerin de türkçü olmasına rağmen kürt diye sahiplendiği, turan fikrini ütopik, türk ırkçlığını da zararlı görmüş bu son iki fikrine katılmadığım türkiyenin en büyük entelektüellerinden, en büyük sosyologlarından, çermikli türkmen.
türkiye cumhuriyeti temel ilkelerine yön vermiş türkçü aydın.
ata'nın fikir babasıdır, son derece bilimsel ve makul fikirleri savunmuştur. her zamam yapılması kolay olanı, yapılması zor olana tercih etmiş, ütopik fikirlere uzak durmuştur.
gökalp'in kürt olduğunu sanan tanrının cezaları ve onun ırkçı olduğunu iddia eden bilgi yoksunu, basma kalıp beyinli cühelalar vardır ki, söylenecek söz yok bunlara!
en önemli eseri 'türkçülüğün esasları' kitabında; türkçü devrimi, türkçülüğü, ve turan ülküsünü anlatmıştır.
turan; evvela sınırları birleştirmekten öte, zihinleri birleştirmektir onun için. bu mantıkta 'dilde işte fikirde birlik' demiştir.
cahiller tarafından Milliyetçiliği üstün körü eleştirilen düşünürdür. Bunun üzerine bir de "ama"lı tümceler kurmak da alemdir.
"Türk milletindenim, islam ümmetindenim, batı medeniyetindenim" gibi bir sözü üstün körü Hem avrupalıyım, hem türk'üm, hem müslümanım diye yorumlamak cehaletin en derin karanlıklarında olduğunu gösterir.
şimdi buraya batı medeniyeti nedir, Türk Milleti nedir, Toplumsal dönüşümlerde Batıdan doğan fikir akımlarının modernizmde yeri nedir, Türk Milletinde sosyolojik olarak islam gerçeği nedir uzun uzun yazmaya gerek var mı? elbette ki yok, merak eden kişi araştırır yorumlar, tabi bunun için küçük de olsa kapasite ve zeka lazımdır.
Bununla beraber bilimsel olarak kanun olmayan hiçbir çıkarım " o dediyse doğrudur" gibi bir yaklaşımla ele alınamayacağı için bilimsel manada çalışmaları olan Sosyoloj gökalp de eminim benim dediğim doğrudur ülennn gibi cahil bir tavır içerisinde değildi ve kimsenin de ona bu cahillikle bakmasını beklemiyordu.
Türkçülüğüne gelince Osmanlı tebasının dönüşümünde ve sonrasında tam olması yerde bir Türkçülüktür, akabinde devletteki yerini AKçura'nın Türkçülüğüne bırakmış sonrasında da ismet Paşa gelip herşeyin içine etmiştir.
