"Zeka geni anneden geçiyor" gibi bir iddia popüler bilim haberlerinde sık sık dile getirilse de, bilimsel olarak bu iddianın basitleştirilmiş ve genellikle yanlış bir yorum olduğu zaten bilinmektedir. Konuyla ilgili detaylı araştırma yapmadan buna inan cahiller için yapacak bir şey yoktur. Gerçek durum aslında şöyledir:
Zeka, genetik faktörlerin yanı sıra; çevresel faktörler, eğitim, beslenme, sosyal etkileşim gibi pek çok değişkenden etkilenir. Genetik, bu karmaşık denklemin yalnızca bir parçasıdır.
insanların zekasıyla ilişkilendirilen genlerin bir kısmı X kromozomu üzerinde yer alır. Kadınlar iki X kromozomu taşırken erkekler yalnızca bir X kromozomuna sahiptir. Bu, bazı genetik özelliklerin anneden aktarılma ihtimalini artırabilir. Ancak bu durum, zekanın tamamen anneden geçtiği anlamına gelmez.
Bilimsel Çalışmaların Konuyla ilgili gerçekte söyledikleri:
Nature Genetics (2017) gibi önemli dergilerde yayımlanan araştırmalarda, zekayla ilişkilendirilen genlerin birçok farklı kromozomda bulunduğu ve yüzlerce genin bu sürece dahil olduğu gösterilmiştir. Bu da genetik aktarımın oldukça karmaşık bir süreç olduğunu ortaya koyar.
ikiz Çalışmaları ve aile araştırmaları ise, hem genetik hem de çevresel faktörlerin zeka üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğunu doğrulamaktadır.
X kromozomu ve zekayla ilişkilendirilen bazı genler üzerine yapılan çalışmalar, yanlış yorumlanarak “zeka tamamen anneden gelir” ya da "%80 anneden gelir" gibi basitleştirilmiş iddialara dönüşmüştür. Oysa bu araştırmalar, zekanın genetik temelinin yalnızca bir kısmını açıklar.
Sonuç olarak; “Zeka geni tamamen ya da yüzde şu kadar anneden geçiyor” şeklinde yapılan kesin ve tek yönlü bir bilimsel çıkarım doğru değildir. Zeka, hem anneden hem de babadan alınan genler ve yaşam boyu süren çevresel etkilerin bir bileşimidir. Zaten bu tarz boş iddialarda bulunanların kaynak gösteremediklerini de görürsünüz.
Konuyla ilgili bir kaç örnek çalışma ve kaynak önerisi:
Nature Genetics (2017)
Savage, J. E., et al. "Genome-wide association meta-analysis in 269,867 individuals identifies new genetic and functional links to intelligence."
Bu makale, zekayla ilişkili yüzlerce genetik varyantı inceleyen geniş çaplı bir meta-analizdir. Zekanın birçok genetik faktörün karmaşık etkileşimiyle belirlendiğini ortaya koyar.
DOI:10.1038/ng.3869
Molecular Psychiatry (2015)
Davies, G., et al. "Genetic contributions to variation in general cognitive function: a meta-analysis of genome-wide association studies in the CHARGE consortium."
Bu çalışma, genel bilişsel fonksiyonlarla ilgili genetik varyantların analizi üzerinde yoğunlaşır ve zekanın poligenik yapısını destekler.
DOI:10.1038/mp.2015.6
Psychological Bulletin (2001)
Neisser, U., et al. "Intelligence: Knowns and unknowns."
Bu kapsamlı derleme, zekanın genetik ve çevresel temelleri arasındaki dengeyi ele alır. Genetik katkıların yanı sıra eğitim, sosyoekonomik durum ve diğer çevresel faktörlerin etkisini tartışır.
DOI:10.1037/0033-2909.127.2.267
Behavior Genetics (2018)
Plomin, R., et al. "The genetics of intelligence: Progress and prospects."
Plomin ve ekibi, zekanın genetik temellerine dair tarihsel ve güncel çalışmaları tartışır. Poligenik puanların zeka üzerindeki tahmin gücünü ele alır.
DOI:10.1007/s10519-017-9945-1
Developmental Science (2010)
Tucker-Drob, E. M., & Harden, K. P. "Early childhood cognitive development and parental cognitive stimulation."
Çalışma, erken çocukluk döneminde ebeveynlerin çevresel katkılarının çocuk zekası üzerindeki etkisini inceler.
DOI:10.1111/j.1467-7687.2009.00961.x
Science (2009)
Bouchard, T. J., & McGue, M. "Genetic and environmental influences on human psychological differences."
Zekanın kalıtımı üzerine yapılmış ikiz çalışmaları ve çevresel etkilerin katkısını özetleyen klasik bir makale.
DOI:10.1126/science.1052335
Nature Reviews Genetics (2004)
Plomin, R., & Deary, I. J. "Genetics and intelligence differences: five special findings."
Makale, zekanın genetik farklılıklarına ilişkin beş temel bulguyu özetlemekte ve gelecekteki araştırmalar için rehberlik sunmaktadır.
DOI:10.1038/nrg1315
Bilimsel çalışmalar Çocuğun ne tür bir zekaya sahip olduğunun %80 civarında anneden aldığı genlerle belirlendiği sonucuna varmıştır. Bizzat tanıdığım annesinin sayısal zekasını taşıyan çokça genç var, bizde yok ne yapalım.
Zeka geni x kromozomunda yer alıyor bu da bütün erkeklerin zekalarını annelerinden aldığını gösterir, kadınlar ise yüzde elli oranla anne/babadan alır. Hatta babadan geçen x'in inaktive olabileceği söylemiş. Tabi zeka seviyesi bir tek genetiğe bağlı değil.
Konunun netleşmesine daha biraz zaman var.
Türk erkeğini çılgına çeviren bilimsel gerçek. Erkekliğe toz konduramama gibi huyları var bunların. Bir şeye de itiraz etmeyin be. Bilim konuşuyor burda..
