Vezirov ailesinin soyu, 18. asrın Karabağ Hükümdarı ibrahimhali Han'ın nüfuzlu vezirlerinden biri olan Mirza Alimehmedağa'ya dayanır. Yusuf Vezir, 12 Eylül 1887'de Şuşa'da dünyaya gelir. Babası Meşedi Mirbaba Iran, Orta Asya ve Türkiye'yi gezmiş; Fars ve Türk dillerini mükemmel bilen, edebiyatla ilgili bir kişidir. Genç yaşta servetini tükettikten sonra Ağdam'da bir attar dükkanı açarak şifacı olarak çalışmaya başlar. Oğlunun eğitimi ile bizzat meşgul olup ona Farsçayı ve en zengin şekliyle Türkçeyi öğretir.
Yusuf Vezir 1904'te Rusça eğitim veren Şuşa Fen Mektebi'nde eğitim görürken, hayattan şikâyetlerini dile getirdiği Jaloba adlı ilk şiirini yazar. Ayrıca küçük yaşlarda resim ve karikatür çizme¬ye başlar. Bu dönemde amcaoğluyla beraber Fokusnik isimli karikatürlü aylık bir dergi çıkartır ve yeteneğiyle çevresinin dikkatini çeker. 20. yüzyılın ilk yıllarında Bakû'ye gelir, Baku Fen Lisesi'ni bitirir, sonra da bugünün Ukrayna'sının başkentinde bulunan Kiev Üniversitesi'nin Hukuk Fakültesi'nden mezun olur.
Kiev'deyken yayınlanan birçok eserinin arasında Melik Memmed adlı meşhur çocuk masalı (1911) dikkat çeker. Kiev'deki öğrencilik hayatı; yazarın edebi verimliliği, toplumsal meselelere duyarlılığı ve milli duygusunun şekillenmesi açısından önemli bir dönemdir. Kiev'de bulunduğu sırada buradaki Azerbaycanlı öğrencileri çevresine toplayarak Türk Ademi Merkeziyye Fırkası Müsavat'ın Kiev şubesini kurar ve bu şubeye başkanlık eder. Daha sonra, yeni kurulan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nce Ukrayna'ya diplomat olarak atanır. Görevi Azerbaycan'ın Rus siyasi platformunda tanınmasını sağlamaktır. Y. Vezir; Rusça, Almanca ve ingilizceyi mükemmel konuşan başarılı bir yazar, üstelik de aktif bir siyaset adamıdır. 1909-1915 yıllarında birçok roman ve hikâyesi basılır. Yusuf Vezir yabancı dilleri bildiği için 1918'de Azerbaycan Dışişleri Bakanlığında Protokol Şefliği yapar. Sırasıyla Ukrayna, Almanya ve Türkiye'de çalışır. istanbul'da diplomasiyle meşgul olmanın yanında Azerbaycan Edebiyatına Bir Bakış ve Tarihi, Coğrafi ve iktisadi Azerbaycan adlı kitaplarını yayınlatır.
1920 yılında Rus orduları Azerbaycan'ı işgal edince istanbul'daki görevi sona eren Yusuf Vezir, Paris'te eğitim gören küçük kardeşinin yanma gider. Avukatlık mesleğini bu ülkede icra edemeyince fabrikalarda işçi olarak çalışır, bu arada Paris Haberleri gazetesinde "Şark Mektupları" başlığı altında yazılar yazar. Ali ve Nino'yu da bu dönemde yazdığı düşünülmektedir. Kardeşinin hastalanıp ölmesi üzerine vatan hasreti tahammül edilemez boyutlara ulaşan Yusuf Vezir, Sovyet hükümetinin çıkarttığı genel aftan yararlanarak dilekçe ile Sovyet makamlarına başvurur, Sovyet vatandaşlığına girer ve 1927 Nisan ayında vatanına geri döner.
Viyana'daki Tal Yayınevi'ne Ali ve Nino'yu içeren kalınca bir el yazması bırakarak ortadan kaybolan şık kıyafetli adam da büyük bir ihtimalle, hükümetin izniyle vatanına dönmeye hazırlanan Yusuf Vezir Çemenzeminli'den başkası değildir. Ülkesinde sırasıyla Bakü işçisi gazetesinde redaktör, Devlet Planlama Komitesi ictimai-Medeni Bölümü'nde danışman; Azerbaycan Devlet Üniversitesi'nin Şarkiyat ve Pedagoji Fakülteleri ile Tıp ve Petrol Enstitülerinde Azerbaycan ve Rus dillerinde öğretim görevlisi olarak çalışır.
Rusça-Türkçe (Azerbaycan lehçesiyle) Sözlük'ün hazırlanmasında görev alır. Bu arada en önemli eserleri arasında yer alan Kızlar Bulağı, Talebeler, 1917. Yıl adlı romanlar ile Hazreti Şehriyar isimli komedi eseri yazar. Tolstoy, Turgenyev, Nevarov, Victor Hugo gibi usta yazarların eserlerini Azerbaycan Türkçesine aktarır.
1937 yılında Sovyet yönetiminin, Azerbaycan edebiyat ve sanat dünyasından birçok ünlü ismi tutuklayıp idam ettirmek için düzenlediği "temizleme operasyonu" sırasında işinden atılır. Stalin'e yazdığı mektuba ve Moskova'ya gitmesine rağmen uzun bir süre işsiz kalır. 1938 yılında bir gazete ilanına müracaatı sonucu, Özbekistan'ın Urgenç şehrindeki Horezm Vilayet Pedagoji Enstitüsi'ne baş muallim ve kütüphane müdürü olarak atanır.
1937-38 temizleme operasyonu sırasında sorgulanan bazı entelektüellerin ifadelerine dayanılarak 1940 yılında tevkif edilip Bakü'ye getirtilir. Novkorod iline bağlı bir taşra hapishanesine sürgüne gönderilir. 1943 yılında sürgünde ölür.
