ahmed adnan saygun tarafindan bestelenmis olan, turk muziginin bu alandaki en gorkemli ve bilinen ornegidir. saygun'un bu eserinden sonra uzun sure kimse bu alanda eser vermeye cesaret edememis, oratoryo yazanlar bile saygun kadar asla basari saglayamamistir.
eser buyuk orkestra,karma koro ve solist olarak soprano, mezzo soprano, tenor ve bas icindir. 3 ana kisimdan olusur bu eser. her bolum koro ve orkestranin beraber oldugu bir koral ile sona erer. 2. bolumu 3. bolume baglayan bir intermezzo vardir ayni zamanda.
saygun op. 26 yunus emre oratoryosu'nda yunus emre'nin siirlerini klasik turk ezgileri ve bati muzigi cercevesinde kullanmis, muthis bir muzik ortaya cikarmis, aryalar ve korallerle insani derinden etkileyen bir eser yaratmistir.
yunus emre oratoryosu ilk türk oratoryosudur. insanlık duygularının derinliklerini yansıtan bu eser, müziğin tükenmez güzelliği ve kompozisyon bütünlüğüyle, dünya oratoryo edebiyatının klasik örneklerindendir.
adnan saygun eserinde 13. yy'da yaşayan türk edebiyatının ünlü şair ve düşünürü yunus emre'nin hayatını konu almıştır. besteci, yunus emre divanından seçtiği şiirleri: şairin hayat ve ölüm, tanrı ve kader, insanın alın yazısı, haksızlık karşısında mücadelesi ve dost vaslına erişmesini lirik - felsefi içerikli vokal - senfonik eserinde yansıtmıştır. Oratoryo büyük senfoni orkestra, koro ve 4 solist (soprano , mezzo soprano , tenor ve bas) için yazılmıştır. eser 3 bölüm, bir ara kısım (intermezzo) ve 13 parçadan oluşur. saygun serbest bir şekilde aria, recitatif ve koroları birleştirir. yapısal bakımdan tamamlanmış ve özgün olan her bir parça bütün eserin kompozisyonunda birleşir, parçalar arasında olan dokusal bağlar eserin mimari yapısının iç birliğini sağlar. oratoryo'nun müzik dili, bestecinin halk kaynaklarıyla, türk folkloruyla bağlılığını gösterir. eserin zengin melodilerinde, ilahilerinde, korolarında halkın sesi işitilir.
5 parçadan meydana gelen I. bölümde hayatı seven ve ölümü düşünen yunus emre kaderine boyun eğerek ağlamaktadır. koro ile başlanan bu bölümde acı ve elemle dolup taşan müzik duyulur. ilk ölçülerden başlayarak saygun, dinleyicileri üzüntü ve keder dolu yunus emre'nin tasavvuf dünyasına götürür.
no. 1 grave (koro ve orkestra)
teferrüç eyleyu vardım sabahın sinleri gördüm
karışmış kara toprağa şu nazik tenleri gördüm
yaylalar yaylamaz olmuş kışlamaz olmuş
bar tutmuş söylemez olmuş ağızda dilleri gördüm
soğulmuş şol ela gözler belürsüz olmuş ay yüzler
kara toprağın altında gül deren elleri gördüm.
besteci, koro ve solo partilerinde (recitatif ve arialarda) makamsal dokularla örülmüş, halk türkülerinin özelliklerini içeren müzik yaratır. koro ile sona eren birinci bölümde besteci koral uslubunda yunus emre ilahisini kullanır.
no. 5 koral (koro ve orkestra)
benim adım dertli dolap
suyum akar yalap yalap
böyle emreylemiş çalap
anın içün ben ağlarım
derdim vardır inilerim.
beni bir dağda buldular
kolum kanadım kırdılar
dolaba layık gördüler
anın içün ben ağlarım
derdim vardır inilerim.
suyum alçaktan çekerim
dönüp yükseğe dönerim
ben mevla'yı zikr ederim
anın için ben ağlarım
derdim vardır inilerim.
5 parçadan oluşan II. bölümde, hayatı seven yunus tanrıya isyan eder. burada müzik birinci bölümün epik (destansal) tarzından, gerilim dolu dramatik tarza geçer. recitatif (konuşmalı) stilde başlanan ariadan sonra (bas solo ve orkestra) telaş ve coşku dolu dinamik bir koro başlar.
no. 6 aria (bas solo ve orkestra)
ya ilahi ger sual itsen bana
eydürhem işbu cevabı ben sana
gelmedin dedün hakuma kem deyu
doğmadın dedün adâ adem deyu
gözüm açup gördüğüm zindan içi
nefs-ü hevâ dop dolu şeytan içi
haps içinde ölmiyeyin deyu aç
mısmıl - u murdar yedüm bir iki kaç
nesne eksilttüm mü mülkünden senin
nesne geçirdüm mü hükmünden senin
rızkın alup seni muhtaç mı kodum
ya öğünün yiyüben aç mı kodum.
ben bana zulm eyledüm ettüm günah
neyledüm, nettim sana ey padişah.
geçmedi mi intikamın, öldürüp
çürüdüp, gözüme toprak doldurup
bir avuç toprağa bunca kıyl-ü kal.
no. 7 agitato (solo, koro ve orkestra)
yaktın beni, yandırdın... noldun hey gönül noldun
alemden usandırdın, noldun hey gönül noldun
uçtun hey gönül uçtun, yedi deryayı geçtin
ol dost eline göçtün, noldun hey gönül noldun
burası eserin dramatik doruğudur. vokal partilerin heyecan veren sesleri, acı ve kederli haykırışları ve koro ile solistlerin çağrışmaları ; poolifonik gelişimin dinamikliğini dramatik bir doruğa ulaştırır.
burada müzik dramatik gücüyle ve trajik coşkusuyla sarsıcıdır. orkestra dokusunda işlenen motiflerde gergin ritmik ostinatolarda saygun'un senfonik düşünüşünün etkisini yansıtır.ara bölümden sonra (intermezzo) iki parçadan oluşan eserin en büyük III. bölümü başlar. yunus emre kendi benliğini yücelterek dost'a (tanrı'ya) varır. ikinci bölümün dramatik hattını devam ederek heyecan veren dinamik bir orkestrasyon - korolu sahne sergilenir. ama gelişim sürecinde dramatik zirvede başlanana müzik huzur içinde aydınlanmış lirik içerikli koro ile bütün eseri sona erdirir.
no. 12 vivo (solist, koro ve orkestra)
aşk gelicek cümle eksikler biter.
aşkın şarabın içeli kandalığım bilimezem
şöyle yavu kıldım beni isteyüben bulumazam.
derya-yı umman olmuşam gevherlere kan olmuşam
hüsnünde hayran olmuşam kendümüze gelimezem.
aşkın aldı benden beni bana seni gerek seni
ben yanarım dünü günü bana seni gerek seni
aşkın şarabından içen mecnun olup dağa düşem
sensin dünü gün endişem bana seni gerek seni.
efendim, hu, mevlam, hu.
ben benliğimden geçtim gözüm hicabın açtım
dost vaslına eriştim gümanım yağma olsun
varlık çün sefer kıldı dost andan bize geldi
viran gönül nur oldu cihanım yağma olsun.
aşkın aldı benden beni bana seni gerek seni
ben yanarım dünü günü bana seni gerek seni
aşkın şarabından içen mecnun olup dağa düşem
sensin dünü gün endişem bana seni gerek seni.
efendim, hu, mevlam, hu.
no. 13 koral (koro ve orkestra)
sensin kerim, sensin rahim, allah sana sundum elim.
senden artuk yoktur emim, allah sana sundum elim.
ecel geldi vade erdi bu ömrüm kadehi doldu.
kimdir ki içmedin kaldı allah sana sundum elim.
