yıllar önce nakşibendiler ve nurcularla temas halinde bir yobazken rey ekolünün yok edilmesi olayını, buhari'de imam-ı azam'dan hiç rivayet olmadığını, bugün şii'dir demek suretiyle cüppeli efendilerin makbul görmediği yemen zeydilerine imam-ı azam'ın nasıl maddi ve ideolojik destek olduğunu; islam dininin köylü ulemasının elinde peygamberin tanıyamayacağı kadar yozlaştırıldığını öğrendiğimde benim girdiğim değişimin yol haritasıdır.
imam-ı azam ve atatürk'ün arasında, birinin oluşum halinde bir geleneksel tarım imparatorluğunun tebası diğerinin bir ulus devletin kurucusu olmaları ve aralarındaki kabaca 13 yüzyılı göz ardı edersek, yani içinde bulundukları şartları eşitlersek düşünsel açıdan pek de farkları kalmaz. tıpkı atatürk'le şahikasına ulaşan türk modernleşmesinin kurucu babalarından sultan ii. abdülhamit'in arasında birinin bir küçük memurun oğlu diğerinin hanedan mensubu ve hakan olması dışında hiç bir farkın bulunmayışı gibi.
bu iki kişiyi birbirine benzetemeyen dallamalarla tartışırız ama önce şunları bir öğrensinler.
1) islam fıkıh tarihinden bihaber olmak böyle bir şey olsa gerek! emevi arabizmi diye kötülenen şeyin emevi kavmiyetçiliğiyle bir ilgisi yok. yaşar nuri vardır dese bile yok. emevi arabizmi isimlendirmesini beğendiğim için kullanıyorum. kendisinin amaçları beni zerre ilgilendirmiyor.
2) emevicilik kavramının temeli de emeviler'in suriye, ırak, iran ve türkistan bölgesinde haraç alarak devlet gelirlerini düzenlemek maksadıyla şeriatin haraç alınmayacak esasını getirdiği mevaliden haraç almasıdır. sorun ekonomik emevilerin çözümü ise kolaycılıktır. imam-ı azam'ın karşı olduğu da da saltanat hırsıyla islam dininin temel esaslarından uzaklaştırılmasıydı. sorun dinsel değil siyasaldır. imam-ı azam'ın hareket noktası da siyasaldır. gökten alınan bir haber falan yok. haberin yok sayılması var. tıpkı bugünkü gibi.
tıpkı cumhuriyetin ilk yıllarında arazinin eşraftan alınıp köylüye dağıtılmasının geleneksel mollalar tarafından zındıklık diye vasıflandırılması gibi.*
3) islam dininde fethedilen yerdeki arazi rantının ne olacağına dair hüküm yoktur. bak bakalım kuran'da bulabilecek misin bununla ilgili hüküm? çünkü kuran toprak rantıyla değil ticaretle geçinen bir topluma inmişti. emeviler bu boşluğu fethedilen yerdeki toprağın arap savaşçılara ait olması ilkesini getirmeye çalışırlarken imam-ı azam gibi hukukçular da fethedilen ülke halkının yaşam hakkını korumaya çalışıyorlardı.
4) yemenlilere verdiği desteğin ehli beyt'e sahip çıkmakla bir ilgisi olsaydı kendi yaşadığı yerde taraftarları olan musa kazım taraftarı asıl şii kolunu desteklerdi. açıkça yemenlilerin hukuksal haklarını destekliyordu. zeydiyye bugün amelde hanefi, itikatta mutezilidir diye formülize ediliyorsa bu o dönemin yakın ilişkisinden kalmadır.
5) imam-ı azam ve mutezile ilişkisi daha karmaşık bir konu. imam-ı azam'ın mutezili olduğunu idda edenin aklından zoru vardır ama mürcie'den olduğu şüphe götürmez. bu iki fikir akımının kullandığı yöntemler aynı olup ulaştıkları sonuçlar farklıdır. bugün hanefiler ehli sünnet, şii ve harici ekollerinin dışında bir iman kavramını öğretirler hala daha. imanın mücerret olduğu inancını hanefilik şafi, maliki ve hanbeli mezheplerine karşıt; mürcie'ye koşut olarak savunur.
mutezile'yle bağdaşmamasının nedeni mutezile'nin yöntemleriyle sorunlu olması değil mutezile'nin devrimci radikalizmini paylaşmamasıydı. aynı tavrı yüzyıllar sonra hacı bektaş'ta babai isyanına katılmamamk şeklinde göreceğiz.
6) imameyn'in ebu hanife'nin içtihatlarını oturup düzeltmek için abbasilerce görevlendirildiği ve bizim bugün hanefilik adı altında iki imam'ın değiştirdiği fetvaları okuduğumuz da bir gerçektir.
7) imam-ı azam'ı atatürk'le bağdaştırmamızın nedeni akılcı felsefeyi kullanması. aslında onu tommassino aquino ile de bağdaştırıdım ama o "kahve kadılığı"nın ulaşabileceği bir nokta değil. o yüzden vaz geçiyorum.
1) islam hukuk felsefesi konusu: her müslümanın bilebileceğinden daha karmaşık uzmanlık isteyen bir konudur. olması gereken bilimsel kıstaslarla kodifiye edilmiş bir sistemin varlığıdır. bu sistem nas ekolünün her konuda hadis sunarak hüküm verme geleneğini ortaya çıkarmasıyla imkan dahilinden uzaklaşmıştır.
2) (bkz: #6089539) şu tanımımda modern terimleri kullandığım zaman bocalayacağınızı söylemiştim. öyle de oldu. sorunun temelinin siyasal olduğunu söylüyorum. imam-ı azam'ın o güne kadar rey ile çözülen sorunlara dinin alet edilmesine karşı olduğunu söylüyorum. fethedilen ülkelerde arazi yönetiminin islam'ın amir hükmü olmaması nedeniyle o ülke geleneğine uygun yapılandırılmasına dair fetva verdiğini söylüyorum.
buna karşın emeviler islam dininde var olan ve gayri müslimlerden alınan bir vergiyi müslüman olmuş arap olmayan kimselerden almıştır. imam-ı azam buna karşı çıkmıştır. bu sorun abbasi döneminde de devam etti. abbasiler de müslümanlardan haraç aldı. ebu hanife bu konudaki muhalefeti nedeniyle hapiste zehirlenerek öldürüldü.
bu dinin siyasete alet edilmesidir. rantın yüksek olduğunu görünce müslümanı gavur sayarak hüküm vermektir. dediğim gibi imam-ı azam yeni arazi yönetimi konusunda islami kaynak aramadı yerek geleneğe yöneldi. bu bağlamda hukukunun esası laiktir.
3)islam dininin esas kaynaklarında arazi yönetimi ile ilgili nas yoktur. ayet yoktur. hadis beni pek ilgilendirmiyor. o kadar çok uydurulmuş hadis var ki bir uzmanın sahihtir dediğine öbürü uydurma diyor. sahih-i buhari'de billindiği gibi ebu hanife'den rivayet yoktur. halbuki imam-ı azam kufe'de muhaddislerin ortasında yetişmiştir. hiç mi rivayet olmaz ebu hanife'den. müslim'de de durum aynıdır.
4) zeydiyye şii midir? şii'dir imam-ı azam zeydilere para dahil her türlü desteği vermiş midir? vermiştir. peki cüppeli bugün olsa verir mi? gazzali'yi okumayın o şafii'dir bize uymaz diyen adam asla yapmayacaktır. o zaman imamla ardılları arasında bariz bir anlayış farkı olduğu yalan mıdır? değildir...
5)
--spoiler--
Buhari Et-Tarihul-Kebir'inde Ebu Hanife'nin mürcii olduğunu, rey ve hadisinin terkedildiğini belirtir.
--spoiler--
imam-ı azam mürci'dir. (buhari'yi seversiniz siz)kader konusunda hanefiler'in diğer ehli sünnet'le ayrışmasının da nedeni budur. filhakika ebu hanife radikal mürcie'den ayrılıp daha ılımlı mürci fikirler öne sürmüşse de metod olarak hep rey taraftarı kalmışltır. bununla ilgili herhangi bir tartışma var mı?
6) imameyn içtihatları meselesi: bugün aradığınız zaman ebu hanife'nin asıl eserlerine ulaşamazsınız. el-fıkh'ül ekber yoktur cüppelilerin kütüphanelerinde. peki ne vardır? nur'ül izah necat'ül ervah adında bir koleksiyon varıdr. bu kitap ebu hanife ve imameyn'in fetvalarını içerir. bu bir.
uzun uzun düşünmeye gerek yok. imameyn ebu hanife'nin siyasal tavrını terk etmiş. dinsel tavrını sulandırmış. onun kamusal yararı gözeten fetvalarını elitist faydayı gözeten fetvalarla değiştirmiş. ve bu adamlar hala hocalarının izinde giden masum adamlar öyle mi? bu kadarı aşırı iyi niyetlilik. adamlar öğretmenlerine ihanet etmişler. size abbasi fermanı göstersem tevil etmeye çalışacağınızı da adım gibi biliyorum.
tıpkı mevlana'da olduğu gibi. adam şems'i odaya kapatıyor, çevresindekiler şemsi öldürüyor bu sefer başkasını kapatıyor, o da ölüyor bir başkası... ve bazıları hala bu adamın homoseksüelliği için delil istiyor benden. itiraf ediyorum video kaydı yok!
7) imam-ı azam kelami yöntemleri terk etmiş olsaydı muhadislerin saldırılarına maruz kalmazdı. ebu hanife'nin ilgili fikirlerini yok saydıktan sonra kelam işini geçeceksin tabii ne yapacaksın? adamın söylediklerinin yarısını imha et sonra "bak söylememiş" de. (tabi bu imha mutlak bir imha değil büyük kütüphanelere hapsedip yüzyıllar boyu okutmama anlamında kullanıyorum. sormuş çünkü "sen nereden biliyorsun?" diye)
8) cumhuriyet tarihinde de toprak reformu ve buna karşı yobaz isyanların olması bir tesadüf değildir. arazi rantı son yıllardaki bilişim devrimine kadar en önemli zenginlik ve üretim kaynağıydı. atatürk ve sonrasında cumhuriyet osmanlı döneminde topraksızlaşan köylüye toprak dağıttı. bu dağıtım hadisesi yıllar boyu sürdü. çeşitli dönemlerde feodal ağaların egelleriyle durduruldu yeniden başladı. kibar feyzo filminde bir toprak dağıtımı sahnesi vardır hatırlayın.
atatürk reformlarına karşı en büyük tepki bu toprak sistemindeki değişikliğe muhalefettir. eğer toprak sisteminde değişikliğe gidilmeseydi yönetim kafir olsaydı ses çıkarmazdı mollalar. neden zannediyorsunuz chp'yi deviren dp'nin başbakanı adnan menderes oldu? bayar, köprülü'yü yani chp seçkinlerinin en prestijlilerinden birini değil tecrübesiz bir ağa çocuğunu sırf bu feodal tepkiyi kendi tarafında chp'ye karşı kullanabilmek için başvekil yaptı.
niye batı anadolu'da bir tane ağa yok sanıyorsunuz? osmanlı'nın tımar sahiplerine, ayanlarına ne oldu da yok oldular. doğu anadolu'nun kapitalizm etkisine kapalı olması ekonomik önemsizliği cumhuriyet siyasetçilerinin burada feodaliteyle uzlaşmasına ve günümüzde bir kürt sorunumuz olmasına yol açtı. bu 70 yıl idare edip 20 yıl önce patladı. tabii dış güçlerin patlayacağını sezip 30 sene önce pkk'yı kurdurması da var ama o apayrı bir bahis.
yoksa feodal sistemi çıkar at kürtle türk arasında fark kalmaz.
