idare hukukunda çok tartışılan ve üzerine bir sürü teorinin olduğu "yoklukla" aynı manadaki kavramdır. sorun açıkça hukuka aykırı olarak nitelendirilebilecek bir idari işlemin iptaline gerek olmadan "yok" olduğunun tespitinin yapılıp yapılamayacağı üzerinde toplanmaktadır.
ilk sorun elbette "yok" luk kavramı kabul edilse bile hangi işlemlerin yoklukla sakat olduğu.
ikinci sorunsa yoklukla sakat olan bir idari işlemin, idari yargı tarafından nasıl saptanacağı, örneğin tespit'le mi yetineleceği yoksa işlemin iptal mi edileceğidir.
ilk soruna çok basit bir cevap verirsek, genel olarak kabul edilen görüş işlemin dışsal unsurlarındaki çok açık ve bariz hukuka aykırılık ve bazı içsel unsurlarındaki açık sakatlığın işlemi yok hükmünde yapacağıdır. örneğin yetki unsurundaki açık ve ağır sakatlık buna örnektir. valinin yetkili olduğu bir işlemi kaymakamın yapması. açıkça dayanak kanunu olmayan bir yönetmeliğin çıkarılması(sebep unsurundaki sakatlık gibi)
ikinci soruna cevap vermek gerekirse: idari yargılama usulü kanununda "tespit" davası diye bir dava olmadığı için; yoklukla sakat işlem iptal davası şeklinde idari yargıya götürülmeli. idari yargıysa ortada iptal edilecek bir işlem olmadığını, yani yokluğun tespitini yapıp davayı reddetmelidir. böyle karmaşık bir yol izlemektense iyuk' da yapılacak bir değişiklikle tespit davasını idari yargılama hukuku bakımından aynı özel hukukta olduğu gibi kabul etmek daha makuldür tabi(genel yorum bu şekildedir.)
hukukta butlan(kendiliğinden geçersiz sayılmadır). diğer adıyla hükümsüzlüktür. butlan ikiye ayrılır. mutlak butlan ve nisbi mutlan.
butlana örnek olarak, 14 yaşındaki birisinin evlenmesi örnek gösterilebilir. bu durum kanunen hükümsüzdür ve mutlak butlanla sakattır.
bir de yokluk vardır. bir anlaşma-sözleşmenin yok hükmünde olmasıdır. bu duruma örnek olarak, resmi evlendirme memuru önünde yapılmayan nikah verilebilir. bir diğer örnek vermek gerekirse, noterde yapılmayan araç, ev, arsa vs satışı gösterilebilir. tüm bu örnekler hukukta "yokluk" yaptırımına tabiidir. kısaca yok hükmündedir.
