ilk kurulduğunda osmalı'ya büyük faydaları dokunmuş, sonrasında devletin başına bela olmuştur. tabi bunun en büyük sebebi devlet düzenin bozulması sebep gösterilebilir. kaldırılması içinde büyük uğraşlar verilmiştir. bu uğurda padişahlar ölmüş, kimiside ölümden dönmüş. en sonun da bu işi 2. mamhmut başarmış, yeniçerileri, ulemanın ve halkın desteğiyle kaldırmıştır. tarihte buna vaka-ı hayriye denilmektetdir. kaldırıldıkta sonra da yeniçerilerle her hangi şekilde ilgisi olan kimseler de ortdan kaldırılmıştır.
1. Kumandanlara ve zabitlere, büyüklere itaat, emirlerini yerine getirmek.
2. Hepsi bir vücudun azalarıymış gibi birlik ve beraberlik içinde kışla ve karargahlarında bulunmak.
3. Debdebe ve tantana gibi askerlik ve mertliğe yakışmayan şeylere iltifat etmemek.
4. ibadetten geri durmamak.
5. Yeniçeriliğe devşirme usulüyle yalnız Arnavut, Boşnak, Bulgar ve Ermenilerden alınmak, esir olarak alınanlar kabul edilmemek, bunlar belirli bir müddet acemi oğlanlığında çalıştırılıp terbiye edildikten sonra yeniçeriliğe kabul edilmek.
6. Kütükten kaydı silinmedikçe hiçbir yeniçeri idam edilmemek.
7. Ocakta kıdem sırası ile terfi etmek.
8. işledikleri suç ve cinayetlerden dolayı kendi zabitlerinden başka kimseden ceza görmemek.
9. Sakal bırankınca emekliye sevkedilmek.
10.Sakal salıvermemek ve evlenmemek.
11.Kışlalarından ayrılmamak, başka sanatla meşgul olamamak, talim ve terbiye ile vakit geçirmek.
--spoiler--
bir devirde , kal'anın tepesinde , başını kestiği prensin mızrak ucunda kafasını teşhir ederek ;
''- işte verdiği sözü tutmayan beyin akıbeti ! ''
diye bağıracak kadar devlet gaye ve ahlakına bağlı yeniçeri , daha sonra halife ve padişahına hamam oğlanlarına mahsus muameleyi yaparken namütenabi ulviyetten , namütenahi süfliyete düşmekte ve bu halini sadece islam nurunu kaybetmiş bulunmaktan almaktadır.
--spoiler--
yeniçeri - necip fazıl kısakürek , 1970.
genç osman'ın kapatmaya çalıştığı meşhur ocaktır. ayrıca görevleri boyunca evlenmeyen, hiçbir kadınla ilişkisi bulunmayan, annesinden başka hiçbir kadın elinin dokunmadığı abaza ocaktır. başka bir yerden daha hatırlıyorum sanki (bkz: yeniceri16)
osmanlı devleti'ne ilk başlarda çok büyük faydalar sağlamış, fetihlerde önemli rol oynamasına rağmen, osmanlı'nın gerileme döneminde başına bela olan askeri sınıf.
Osmanlı Devleti'nde askeri bir sınıftır. Yeniçeriler, Padişah'a bağlı Kapıkulu Ocakları'nın piyade kısmıdır. Yeniçeriler, Osmanlı Devleti'nin sınırlarının genişlemesini takiben esir olarak toplanan Hristiyan çocukların küçüklükten alınarak Müslüman,Bektaşi olarak yetiştirilmesi (devşirme) ile oluşturulurdu. I. Murad döneminde kurulmuştur. Devletin ilk yüzyıllarında yararlı olan bu sistem, daha sonra bozulması ile değişik sorunları birlikte getirdi. Yeniçeri ocağı II. Mahmud tarafından Vaka-i Hayriye olayı ile kaldırıldı.
tümüyle savaşlarda toplanan gavur çocuklarından (devşirme) oluşan asker tipidir. I.murat zamanında kurulmuş olan yeniçeri ocağında istihdam edilirlerdi.
türk olanlar at sırtından gayrı savaşmayı onurlarına yapılmış hakaret olarak gördüklerinden, piyadelerin önem kazandığı dönemlerde böyle bir yola (devşirmelerden ordu kurmak) başvurulmuştur.
en sağlıklı, gürbüz ve güçlü olan köleler arasından seçilen bu çocuklar daha sonraları eli silah tutacak yaşa gelene kadar anadoludaki ailelere türklüğü öğrensinler diye verilmekteydi. yeniçeri ocağının ilk dönemlerindeki anadolu nüfusu; şaman ve orta asya geleneklerine daha yatkın olduğu için genellikle bektaşi ve alevidir. nüfus sunni/hanefi çoğunluğu yakaladında da bu gelenek değişmemiş, yeniçeri ocağındaki askerler alevi-bektaşi olarak yaşamışlardır. savaşlara giderken yeniçerilere alevi ve bektaşi dedeleri eşlik ederlerdi.
necip fazıl'ın yaniçeri ocağının kuruluştan dağılışa kadar anlattığı kitabıdır. ayrıca ilk kazan kaldırma eğilimleri fatih sultan mehmet dönemine rastlar.
kanuni sultan süleyman devrinden 2. mahmut'a kadar ülkeyi yöneten unsur. daha sonra tuzla buz edilmekle beraber ittihat ve terakki geleneği ile bitmediğini ilan etmiş ve sonra yine benzer rol alan torunlar varetmesini bilmiştir.
çoğunlukla devşirme olan, osmanlı güvenlik ocağı.
ulufeler için zaman zaman isyanlar çıkarmalarıyla tarihte yer edinmişlerdir.
Osmanlı'nın yıkılış dönemlerinde de oldukça etkili oldukları görülür.
allah allah illallah, baş üryan, sine püryandır. kulluğumuz padişaha ayan, üçler, beyler, yediler, kırklar, gülbang-ı muhammed-i nur-i nebi, kerem-i ali pirimiz, sultanımız hacı bektaş veli demine devranına hu, diyelim, hu!
kaynak: mühtedi
edit: eksileyen sayın yazar, uykunuz gelmiş bulunmaktadır...
osmanlı imparatorluğunun silahlı kuvvetlerini oluşturan her bir kişiye verilen ünvan. ne kadar doğru bilemem ama esaslı bir hikayeleri vardır:
rivayet o ki alman imparatoru vakti zamanında yavuz sultan selim'e mektup yazıp fransızların topraklarındaki ekili mahsulleri köylülerin elinden aldığını söylemiş bunun üzerine yavuz sultan selim alman çiftçisine yeniçeri kıyafetleri yollar ve alman imparatoruna sınırdaki çiftçilerin bu kıyafeti giysinler der. alman imparatoru bu işe bir anlam veremesede köylülere bu kıyafetleri giymelerini emreder. hemen akabinde yeniçeri kıyafetlerini gören fransız askerleri osmanlı ordusu zannederler ve çiftçilere ve mahsüllerine ilişmekten kaçınıp geri dönerler.
osmanlı devleti'nde devşirme kökenli olan askeri bölümdür. I. Murad döneminde kurulmuştur. II. Mahmud tarafından vaka-i hayriye diye adlandırılan olayla kaldırılmıştır. kaldırılmalarının sebebi ocakların bozulması, ayrıcalıklı bir sosyal sınıf haline gelmeleri ve halktan zorla istediklerini almalarıdır.
Yeniçeri teşkilâtı Sultan Orhan zamanında kuruldu. Bu teşkilâta ilkin yaya adı verildi ve savaş zamanında bir akça gündelikle askere alınırdı. Savaş için teşkilâtlanan ve savaş bitince yurtlarına bırakılan askerlerden yeter fayda elde edilemeyince Çandarlı Halil Paşa yeni bir akerî teşkilât projesi hazırlamış, böylece Yeniçeri Ordusu da doğmuştur.Yeniçeriler, bir Ocak kabul edilmiş. Ocak ortalara, ortalar da zaman zaman Odalara bölünmüştü. Ortalar zaman zaman 100, 400 bazen 3000 e kadar yükselmiştir. Ortalar ilk zamanlarda bir bölük, sonra tabur, daha sonra alay seviyesine yükseltilmiştir.
Nitekim ilk kuruluşta 1000 kişilik bir mevcutla kurulan Yeniçerilik 1520 de 12.000 1595 de 45.000 e yükselmiş, 1789 da 110.000, 1808 de 140.000 kişiyi bulmuştur.
Ocağa alınan çocukların meydana getirdiği birliğe (Acemioğlan) adı verilmiştir. 20 yaşına basınca ocağa verilir, yeniçeri olurlardı. Yeniçeriler, yaya sınıfı teşkil eden askerlerdi.
imparatorluk devrinde Ordu başlıca şu sınıflardan ve kısımlardan teşekkül etmekte idi.
1. Kapıkulu
2. Yerlikulu
3. Ordu esnafı
Kapıkulu: Askerliği meslek edinmiş,, gündelikli devşirmelerden olan askerlerdir. Yerlikulu: Savaş sırasında çağrılan erlerden kurulurdu. Ordu esnafı: Sermaye ve sanatlarını, ordu ihtiyaçlarına tahsis eden ve ordu ile savaşa katılanlardan meydana gelirdi.
Kapıkulu ise, yaya, atlı (Sipahi), Deniz (Tersane) askerlerinden meydana gelir.
Yeniçeri teşkilâtını yönetenler şunlardı:
Yeniçeri Ağası: Teşkilâtın en büyük komutanı idi. Ocaktan yetişerek liyakat gösterenler bu makama yükselebilirlerdi. Yeniçeri isyanları XVI. yüzyıl başlarında başlayınca, bu usul bırakılarak sarayın gözünün tuttukları bu mevkie getirildi. Ağalık Sarayı Süleymaniye'de idi. Buraya bunun için Ağa kapısı adı verilmiştir. Ocak işlerini görmek üzere bir Divan toplanırdı ki buna (Aga Divanı) adı verilirdi. Ağalar terfi edince Beylerbeyi veya Kaptanpaşa olurlardı. Vezir makamından Kâhya beyliğine yükselinirdi.
Sekbanbaşı Ağa: Ocaktan ve erlikten yetişirlerdi. Sekban ocakları bu ağaya bağlı idi. Yeniçeri ağası sefere gidince istanbul'un emniyetinden sorumlu olurve ona vekâlet ederdi.
Kul Kethüdası: Ağanın muavini idi. Kurmay başkanı vazifesinden sorumlu idi.
Zağarcı Başı Ağa: 64 üncü Ortanın kumandanı idi. Bu orta Padişahla ava gittiğinden ağasına bu isim verilmişti. Samsuncu Başı: 71 inci ortanın bağı idi. iri av köpeklerine bakan ayı ve vahşi hayvan avında işe yarayan bu hizmetin ağası idi.
Turnacı Başı: 68 inci ortanın komutanı idi. Bu orta ,devşirme hizmetinde kullanılırlardı.
Haseki Ağa: 14, 49, 66, 67 inci Ortaların başları idi. Selâmlık merasimlerinde vazife alırlar, padişahın sağ ve solunda yürürlerdi.
Başçavuş Ağa: Beşinci bölük ortasının komutanı ve bütün ocağın idare âmiri idi. Kethüda Beyden sonra gelen bir payeye sahipti.
Muzhir Ağa: Sadrazamın maiyeti olan bölük ortasının kumandanına verilen addı. Vezirin divan hizmetinde memurdu.
Kethüdayeri Ağa: Herhangi bir ortanın kumandanı bu vazifeye verilebilirdi Muhzirden sonra gelen bir rütbe ve makamdı.
Yayabaşı Ağa: Orta kumandanlarının en kıdemlisi idi ve ocak demirbaş eşyasından sorumlu idi.
Bölukbaşı Ağa: Bölük ortalarının en kıdemli komutanı idiler.
imparatorluk topraklarının balkanlara doğru genişlemesiyle balkanlardaki slav kitleleri bir şekilde devlete bağlamak amacıyla oluşturulmuş askeri sınıftır.
yeniçeriler bugünkü arnavutluk,bosna,sırbistan,hırvatistan bölgesindeki gayrimüslim çocuklar arasından savaş ganimeti olarak zorla alınırdı.ilk başlarda çocuklarını kız kılığına sokup osmanlıya vermek istemeyen balkan halkları, yeniçerilerin ordunun en prestijli sınıfı haline gelmesiyle çocuklarını vermek için sıraya girdiler.
balkanlardan toplanan yeniçeri adayları istanbulda fiziksel ve psikolojik sınava tabi tutulurlardı,asker olmaya elverişli olmayanlar aşçılıktan tutun da bahçıvanlığa kadar değişik meslekler öğrenirdi.
asker olmaya layık bulunanların kollarına bağlı bulundukları ortanın mührü kızgın demirle dağlanırdı.
yeniçeriler ok atmak,kılıç kullanmak vb temel askeri eğitimlerini alırken aynı zamanda islam hukuku,kuran,hadis vb konularda da eğitilirlerdi,her yeniçeri kendi anadilinden başka arapça veya farsça da öğrenmek zorundaydı.fiziksel olarak gelişebilmeleri için her gün etli yemekler yerlerdi.
çoğu yeniçerinin kafası dazlaktı sadece en tepede bir tutam saç uzatılırdı.bu perçem ola ki bir yeniçeri savaş meydanında kellesini kaybederse arkadaşları tarafından kopan kafanın savaş meydanında kalmaması ve kolayca alınabilmesi içindi.
yeniçeriler ailelerini dinlerini dillerini unutmak zorundaydılar evlenemezdiler ve ticarete atılamazdılar,savaşmaktan başka hiçbir uğraşları olmadığı için zamanla içlerinden en yeteneklileri padişahın bile korkutacak ölüm makinelerine dönüştüler.
yeniçerileri bir arada tutan tek şey birlik ruhuydu.ola ki bir yeniçerinin kafası düşman kalesinin burçlarından atılsa yeniçeriler 100 kişiyi kaybetme pahasına arkadaşlarının bedenlerini geri almak için saldırırlardı. (bkz: esprit de corpus)batılı kaynaklara göre sırf bu hamasi yapılarından dolayı savaş meydanlarında en çok kayıp veren askeri sınıf yeniçerilerdi.
zamanla imparatorluğun büyümesi sonucu asker ihtiyacı arttı.genelde 4 yılda bir yapılan yeniçeri alımı yılda 4 kere yapılır oldu.yeniçeri ocağına dinini unutamayacak kadar büyümüş kişiler alındı.sipahiler tarafından müslüman olarak doğmadıkları için sürekli aşağılandılar,islamın biraz daha sofistike yorumu olan bektaşiliğe yöneldiler,ekonomi bozulup rüşvet yaygınlaşınca ticarete bulaştılar,evlendiler,zamanla din uğruna savaş mentalitesini kaybedip paralı asker haline geldiler,tecavüz olaylarına karıştılar,hamam bastılar,meyhaneye mübtela oldular.üç kuruş için padişah kanı akıttılar.
1826 da daha fazla dayanamayan ii mahmutsancak ı şerif i açarak yeniçeri ocağının kaldırılması emrini verdi.
ve şehirde yeniçeri avı başladı.
etmeydanı nda yeniçeri kışlası top ateşine tutuldu.6000 yeniçeri mitralyöz ateşi altında can verdi.yaklaşık 3000 yeniçeri kılıçtan geçirildi.
bektaşi tekkeleri de yeniçerilere duyulan öfkeden nasibini aldı.
yeniçerilerin bektaşi yenine benzeyen mezar taşları tahrip edildi.
bir kolunu kaybetmiş ve geçimini tesbih yaparak sağlayan 130 yaşında bir yeniçeri gazisi linç edilmekten zor kurtarıldı.
yeniçerilerin tarihini aşağıdaki şairi meçhul fakat herkesçe meşhur beyit ne de güzel özetliyor.
koyup kaldırmada ikide, birde
kazan devrildi, söndürdü ocağı
Turk degillerdi. cogunlukla slav soylu genellikle de arnavut'lar arasindan secililerdi. Turk soylularin yeniceri ocagina alinmasi kanun ile yasaklanmisti. Hicbir zaman bir savas birligi olmadilar. Tek gorevleri savaslarda padisah otagini korumakti. Yanliz savaslardan elde edilen ganimet onlarin hakkiydi. Orhan beg zamaninda kurulmuslardir. 1. murat doneminde kurulmus oldugu bilgisi yanlistir.
