Mirkan Baran'ın sözlüğünü bu konuda tek geçerim. Oldukça pratik ve kullanışlı bir çalışma! Zaten satış rekorları kırdığından belli ki ihtiyaç var Kürtçeyi bir an önce öğrenmeye.
bok atmak için çat pat öğrenmeye çalışan insanlarla birlikte, sik kadar dil bilimi bilmediği dil bilimci edası takınan organizmaların alt kat komşusuyla yüz kere yazdığı şeyi iki saat sonra yazamayacak derecede beyinciği sulanmış zemin katta oturan ilgi manyağı canlıların akılları sıra yargıladığı durum.
götümden kelime uydursam uydursam bi lügat yapsam anca bu kadar olur dediğim dil desen değil, arapçanın farsçanın ve türkçenin kırmasıyla oluşmuş bi özgünlüğü olmayan nası bi fonetik bi boka benzemeyen garip hedenin öğretilmesi için yapılan derstir. yeni başlayanların ne bokuna yarıyacak anlamak zor.
kendi çabalarımla iyi kötü bir kürtle anlaşabileceğim kadar öğrendiğim dildir. bu sayede bir çok kürdün gerçek yüzünü görmüş oluyorsunuz.
geçen gün bir sanayi sitesinde yeni bir işletme açan müşterimizin yanına gittim kendisinin ağrılı bir kürt olduğunu da orada öğrendim uzun süre sohbet ettikten sonra kürtçe bir şeyler söyledim çok hoşuna gitti benimde kürt olduğumu sandı "her yerdeyiz heval" dedi yok dedim ben kürt değilim sadece biraz biliyorum ve anlıyorum kürtçeyi. sonuçta istediği maldan bir gram indirim yapmadım ve yine almak zorunda kaldı. * elin mahkum her yerdeyiz.
kürtçe basit bir dildir. 4-5 ayınızı ayırırsanız çat-pat bile olsa konuşabilirsiniz.
bundan bir kaç yıl önce memleketin çeşitli yerlerinde kürtçe öğreten çeşitli dershaneler açılmış ve bunlar ilgisizlikten kapanmıştı. burada mücadele veren masum zencinin de muhtemelen çabaları boşa gidecektir.
1 ez ben
2 roj gün, gündüz
3 jiyan yaşayış
4 heval eş, yandaşı, arkadaş, refakatçi
5 delal sevgili, aziz
6 te 1seni 2sana
7 rojda gün verdi
8 ji den, dan
9 tu 1sen 2hiç
10 zilan sert rüzgar, fırtına
11 min ben, benim
12 serok önder, şef
13 baran yağış, yağmur
14 ser 1baş, kelle 2üst
15 welat ülke, memleket, vatan, yurt
16 be olsun
17 bijid süratli
18 azad özgür, hür
19 kir kısa kulaklı hayvan
20 ker 1eşek 2sağır
21 çiya dağ
22 hejar fakir, sefil, yoksul
23 zozan yayla
24 gel halk, cumhur
25 hez haz, sevgi
26 pir 1çok, fazla 2köprü
27 dil gönül, kalp, yürek
28 dar 1sonektir veren, emreden, hükmeden anlamına gelir, fermandar (buyuran gibî) 2meyve isimlerine göre ağaçları isimlendirir 3idam sehpası 4ağaç, odun
29 baş iyi, güzel, hoş
30 nan ekmek
31 jin kadın, zevce
32 bi nitelik eki 1ile 2fiillerin emir hali ve gelecek zaman hallerini sağlar, dilek ve istek kiplerinde yardımcı olur, türkçede e, a eki alan fiillerin yerine geçer, kelimelerin öneki olarak yeni kelimeler oluşturur
33 zelal arı, duru, berrak, saydam
34 şev gece
35 zer sarı
36 sor 1al, kırmızı 2kızarmış, kızışmış
37 gule mermi, kurşun
38 here git
39 nabe olmaz
40 şivan çoban
41 her her
42 berxwedan direnç, direniş, mukavemet, direnmek, dayanmak
43 na 1hayır 2olumsuzluk öneki
44 amed diyarbakır
45 agire frengi
46 çav göz
47 ciwan genç
48 av su
49 bawer inanan, güvenen
50 agir ateş
51 şoreş devrim, ihtilâl
52 xwe kendi, kendisi
53 ne 1değil 2ne
54 ber 1en, ön, 2döl, verim, mahsul, 3meme, 4taş
55 em biz
56 me biz
57 jan ağrı, sancı, sızı
58 ev bu
59 şiyar ayık, uyanık
60 li 1-de, -da içinde 2isme a, e, ı, i halini verir
61 yek bir, tek
62 rojing damda açılan havalandırma ve güneş ışınlarının içeri girmesi için delik
63 xezal ceylan
64 gelek bir hayli, çok, epey(ce)
65 çi ne?
66 asmin ufuk
67 adar mart ayı
68 ben 1ip 2çitlembik ağacı
69 rojbaş günaydın! iyi günler!
70 da 1önek olarak kelimeye alçaltıcı, indirici anlamını verir 2sıfat eki olarak, "de","da", "den", "dan" anlamını verir 3"dan" fiilinin dili geçmiş zamanı 4anne
71 dotmam amca kızı
72 reş kara, siyah
73 mal 1mal, meta 2mesken
74 nav 1ad, isim 2nam, san 3ara, vasat 4iç
75 gul gül
76 kirin koymak, "jê" önekiyle (jêkirin) 1fiil, eylem, yapmak, etmek 2kesmek, koparmak, "lê" önekiyle (lêkirin) üstüne dökmek, döktürmek
77 berf kar
78 mircan mercan
79 çawa nasıl?
80 viyan istek, irade
81 doz 1dava, iddia 2ülkü, mefkure 3tez
82 zinar kaya
83 bir 1bölüm 2koyun ve keçi sürüsü
84 helbest şiir
85 merd mert
86 se it, köpek
87 kendal yamaç, yar
88 diyar 1açık, belli, bariz, belirli 2ülke, memleket 3görünür
89 we siz, sizin
90 ew o, şu
91 dayende veren, verici
92 dem 1an, zaman, esna, çağ, dönem, lahza, müddet, süre, mühlet, vakit 2dem, kıvamına gelmek
93 ro gün, gündüz
94 can can
95 du iki
96 kevok güvercin
97 bo için
98 deng 1ses, seda 2oy, rey 3denk, eşit, eşdeğer, muadil
99 gulan mayıs ayı
100 dest el
1. grup: im, î, e, in ekleridir.
2. grup: me, yî, ye, ne ekleridir.
1. grup ile 2. grup arasındaki farksonuna geldikleri kelimenin son harfinin sesli veya sessiz olmasından kaynaklanıyor. sonuna geldikleri kelimenin son harfi sessiz ise 1. grup bitişik zamirler, sesli ise ikinci grup bitişik zamirler kullanılır. 1. grubun da, 2. grubun da çoğul şahısların ekleri aynıdır.
bitişik zamirler isim ve sıfatlardan ayrı yazılır fakat fillerle kullanıldıklarında bitişik yazılır.
1. grup bitişik zamirleri isim ve sıfatlara örnek olarak:
ez im
ez leşker im : ben askerim.
ez rind im : ben güzelim.
tu yî
tu xort î : sen gençsin.
tu jin î : sen kadınsın.
ew e
ew baş e? : o iyidir.
ew karker e : o işçidir.
em in
em kurd in : biz kürdüz.
em dirêj in : biz uzunuz.
hûn in
hûn kin in? : siz kısa mısınız?
hûn xizan in : siz fakirsiniz
ew in
ew hunermend in : onlar sanatçıdır.
ew xwendekar in : onlar öğrencidir.
X ile W bitişik oldugu zaman sanki tek bir harfmiş gibi okunur.
X ve W harflerinin nasil okundugunu yukarida örneklerle izah etmiştik, bu iki harfin ard arda ara vermeden hızlı okunması ile XW sesi elde edilir.
Kürtçedeki " û " Türkçedeki " u " gibi okunuyor demiştik, ama Kürtçedeki şapkasiz " u " Türkçedeki gibi okunmuyor. Bunu örneklerle açiklamaya çalişalim:
"Kurt" kelimesinin Kürtçesini seslendirin. Bu seslendirdiginiz kelimeyi Kürtçe olarak şöyle yaziyoruz: Gur. O zaman "Gur" kelimesindeki " u " harfini nasil seslendirdigimize dikkat edelim ve bu harfi tek başina telaffuz etmeye ve nasil telaffuz edildigine dikkat etmeye çalişin. Şimdi "u" harfinin nasil telaffuz edildigini göstermek için içinde "u" harfinin oldugu örneklerimizi çogaltalim:
Yanak: Gup,
Böbrek: Gurçik,
Sen: Tu,
içeri: Hundir,
iki: Du,
Salı: Duşemî,
Yok: Tune
Dinleyici: Guhdar,
Yara: Kul
Bu kelimelerden " u " nun nasil telafuz edildigini çikarabilirsiniz, bununla ilgili örnekleri çogaltip yazabilirsiniz.
"Elma" kelimesinin Kürtçesini biliyorsunuz Kürtçe alfabeyi hiç bilmeyen biri bunu Türkçe harflerle nasil yazabilirdi? ilk önce "siv" yazardi sonra bakar ve "olmadi" der, "sev" yazar bunun da olmadigini görür, her ikisini de okudugunuzda ne "siv" ne de "sev" "elma" nin Kürtçesini karşilamiyor, ortadaki sesli harf bunu karşilamiyor, o zaman bu sesi karşilayacak bir harf gerekir, bu harf sözünü ettigimiz "ê" harfidir, simdi "sêv" diye yazabiliriz. Evet dogrusu "sêv". Böylece "sêv" kelimesinden " Ê " harfinin nasil okundugunu çikarabildik."Sêv" kelimesindeki "ê" harfini tek başina seslendirmeye çalışın.
Içinde " Ê " harfinin bulundugu örneklerimizi çogaltalim.
Aslan: Şêr,
Sıra: Rêz,
Dalavere yapma: Sêra meke,
Tok: Têr,
Bir önceki gün: Pêr,
Baktılar: Lê meskirin,
Erkek: Nêr
içinde " ê " harfinin oldugu kelimeleri siz de çogaltip yazabilirsiniz.
