bazı kaynaklara gore 1 milyar insan bu dili konusurmus, bir yerde okuduguma gore adem ile havva kurtce konusuyormus ahirette kurtce konuşacağımıza dair rivayetler vardır. Gecelim derse ilk dersimizde her turke fasist diyecegiz, fasist kelimesi her kurt icin farzdır. 2. Dersimizde 'devlot bıze bahmiyır dilililili' nasıl soylenir onu ogrenecegiz. kalın saglıcakla dilililili.
--spoiler--
Latin harflerini temel alan Kürtçe alfabe 31 harften oluşur.
A B C Ç D E Ê F G H I Î J K L M N O P Q R S Ş T U Û V W X Y Z
a b c ç d e ê f g h i î j k l m n o p q r s ş t u û v w x y z
--spoiler--
önce sözlükte büyük harflerin olmadığını öğrenmek gerekir.
ayrıca ezberle dil öğrenilmez. bu yazılanlar ancak bir kitapçık haline getirilip dili kürtçe olan bir ülkede derdini anlatmak için başvuru kitabı olarak kullanılırsa yararlı olabilir ama öyle bir ülke yok.
Zamirler bilindiği gibi isimlerin yerini alan sözcüklerdir. Kürtçe'de zamirin karşılığı;
isim = Nav Yer = Cîh.
Zamir de ismin yerini alan anlamında Cînavk olarak isimlendirilmiştir.
Biz zamirleri anlatırken ayrıntıya girmeden, konuşmada pratik olarak, işimizi kolaylaştıracak noktaları üzerinde duracağız. Bütün zamirler üstünde de durmayacağız.
Kürtçe'de zamirler 11 gruba ayrılır.
1-Şahıs Zamirleri (Cînavkên Kesane)
2-Dönüşlü Zamir (Cînavka Vegerok)
3-Ek Şeklindeki Zamir (Cînavka Qertafi)
4-iyelik Zamiri (Cînavka Xwedîtiyê)
5-Yakınlaştırma Zamiri(Cînavka Berbihevîn)
6-Bağlaç Zamiri (Cînavka Girekî)
7-Bileşik Zamirler (Cînavkên Lihevxistî)
8-Belirtisiz Zamirler (Cînavkên Nebinavkirî)
9-Bitişik Zamir (Cînavkên Pêvebestî)
10-Soru Zamirleri (Cînavkên Pirsiyarî)
11-işaret Zamirleri (Cînavkên Şanîdanê)
1-ŞAHIS ZAMiRLERi:
Zamirler içinde en önemlileri kişi/şahıs zamirleridir.
Şahıs zamirleri iki gruptur.
1.Grup: 2.Grup
Ez Min Ben
Tu Te Sen
Ew Wî (er.)/Wê(byn) O
Em Me Biz
Hûn We Siz
Ew Wan Onlar
1. grup zamirler sade zamirlerdir.
2. grup zamirler bükümlüdür. 2. grup zamirlerde cinsiyet ayırımı vardır.
3. tekil şahısta yani O' da 'Wî' erkekler için 'Wê' bayanlar için kullanılır.
Yine 1. grupta 3. tekil şahıs ile yani O (ew), 3. çoğul şahıs aynıdır. Bunların farkı yaptıkları fiilde görülür.
Bunları birer örnek ile açıklayalım:
Ez fêra xwe dixebitim : Ben dersime çalışıyorum.
Min go :Ben dedim.
Tu kovar naxwazî? : Sen dergi istemiyor musun?
Te sêv xwariye :Sen elma yemişsin.
Ew çû malê : O eve gitti.
Wî defter xwest :O defter istemîş.(erk)
Emê pirtûk bixwînin : Biz kitap okuyacağız.
Wê go çi?: O ne dedi? (byn.).
Hûn çi dikin? : Siz ne yapıyorsunuz?
Me pênûs stendiye :Biz kalem almışız.
Ew çûn malê : Onlar eve gitti.
We çi dî?: Siz ne gördünüz.
Wan nedî : Onlar görmediler.
ikinci grup şahıs zamirleri sadece bazı fiilerin geçmiş zaman çekimlerinde özne olarak kullanılabilirler. Gelecek zaman ve şimdiki zamanda kullanılmazlar.
Yukarıda verilen zamirlerle beraber ezberlenecek kelimeler:;
xanî : ev
dar : ağaç
sêv : elma
mişmiş : kaysı
daristan rman
piling : kaplan
şêr :erkek aslan
şepal : dişi aslan
gur : kurt
kovar : dergi
komele : dernek
rûpel : sayfa
pel :yaprak
helbest : şiir
çîrok : hikaye
nivîs :yazı
nivîsandin: yazmak
xwendin kumak
Ben anamurlu bir turkmenim. Sozlukte niye bu dille ilgili bilgilere tepki olduguna sasiriyoum. Ogrenmek istemeyen bakmaz ama sahsen ben okudum ve biseyler kaptim yazilanlardan. Olan bir dille ilgili acilan basliga niye ogrenecekmisiz diyorsaniz ogrenmeyerek cozuyorsunuz canlar. Bir de o kadar sey yazilmis ama merak ettim: seni seviyorum gibi cumleler hic cevrilmemis?
Ben anamurlu bir turkmenim. Sozlukte niye bu dille ilgili bilgilere tepki olduguna sasiriyoum. Ogrenmek istemeyen bakmaz ama sahsen ben okudum ve biseyler kaptim yazilanlardan. Olan bir dille ilgili acilan basliga niye ogrenecekmisiz diyorsaniz ogrenmeyerek cozuyorsunuz canlar. Bir de o kadar sey yazilmis ama merak ettim: seni seviyorum gibi cumleler hic cevrilmemis?
farsça öğrenmek daha mantıklıdır. çünkü farsça ile birlikte kırmançi de dahil olmak üzere bir çok lehçe aradan çıkartılmış olur ve dilin en doğru ve doğal hali öğrenilmiş olur.
Unutmayın öğrenmeniz için tekrar ve pratik çok önemli, uludağ sözlüğin yanına birde kürtçe sözlük edinin.
Türkçe alfabede olup da Kürtçe alfabede olmayanları,
Kürtçe alfabede olup da Türkçe alfabede olmayanları iyice gözden geçirmek.
Tekrarliyoruz Ğ, Ö, Ü harfleri Kürtçe alfabede yok,
X, W, Q, Ê, Û harfleri ise Türkçe alfabede yok.
ÖZELLiKLE EN ÇOK ZORLANILAN NOKTALARI AKTARIYORUM.
X harfi
Kürtçe dersimizin ilk adımında Kürtçe alfabeyi verdik, Kürtçede olmayan Türkçeye ait sesler ile Türkçede olmayan Kürtçeye ait sesleri belirttik. Bu seslerin hangi sesler oldugunu hatirlamaya çalisin, hatirlayamiyorsaniz tekrar okuyunuz. Bu seslerden biri X harfi ile temsil edilen ses idi. X harfi hangi sese karsilik geliyor? Dersimizin bu i adiminda bu harf üzerinde duruyoruz.
Kürtçede "yoksul" ne demektir? "Yoksul" kelimesinin Kürtçe karşılığını biliyorsunuz, bunu sesli olarak telafuz ediniz, Türkçe harflerle yazmayı deneyiniz, yazmaya çalistiginiz halde olmuyor, degil mi?
Çünkü Türkçede olmayan bir ses çıkıyor ve bu sesi karşılayacak bir harf arıyorsunuz, size bir harf lazım, evet bu harf sözünü ettiğimiz X harfidir, şimdi "yoksul"un Kürtçe karşiligini rahatça yazabiliriz: Xizan.
Aynı metodla örnekleri çogaltabiliriz.
ilk önce Türkçe yazmayi deneyiniz ve olmadigini gördügünüz için hep bu sesleri karşılayacak harflerin eksikligini duyacaksiniz ve böylece bu harfleri ögrenip kolayca hafizanıza kaydetmiş olacaksiniz.
Şimdi örnekleri çogaltabiliriz:
"Dayı" kelimesinin Kürtçesini biliyorsunuz yukaridaki yöntemde oldugu gibi yazmaya çalışın, gene Türkçe alfabede olmayan bir harfe gereksinim duyuyorsunuz, evet gene X harfi size lazim, şimdi "dayı" kelimesinin Kürtçesini yazabiliriz: Xal.
X harfinin içinde oldugu kelimeleri çogaltabiliriz.
Teyze=Xaltî,
Süslemek=Xemlandin,
Genç=Xort,
Ceylan: Xezal,
Xanim, Xatir, Xelk gibi...
Kendi kendinize içinde X harfinin olduğu kelimeleri bulup tekrarlayınız.
W harfini çok duydunuz, bir çok dilde bu harfle karşılaştınız. Kürtçede bu harf hangi sese karşılık geliyor, tahmin edebiliyor musunuz?
Türkçedeki "ülke" kelimesinin Kürtçe karşılığını biliyorsunuz, bunu yazmak istediginiz zaman bildiginiz Türkçe harfler ile yazabilir misiniz? Denemek isteseniz de olmaz, çünkü gene Türkçede olmayan bir ses çıkıyor ve bu sesi temsil eden bir harf olmalı, bu harf " W " harfidir.
Artık "ülke"nin Kürtçe karşılığını yazabiliriz: Welat.
Artık " W " harfinin nasil bir sese karşılık geldigini, nasıl okundugunu "Welat" kelimesinden çikarabiliyorsunuz.
içinde " w " harflerinin oldugu kelimelere dikkat ederek örneklerimizi çogaltalim:
Onun eli şişmiş: Destê wî werimîye,
O yoruldu: Ew westîya,
O : Ew,
Ordan: Ji wir,
Bunun gibi siz de içinde " w " harfinin oldugu başka kelimeleri bulup yazınız.
Türkçedeki " K " harfini genizden söylersek " Q " harfini seslendirmiş oluruz.
Aslinda " Q " harfinin temsil ettigi ses zaman zaman Türkçede de karşimiza çikiyor; ama bu harf Türkçe alfabeye alinmadigi için " K " harfini çogu insan genizden seslendirerek aynı " Q " nun verdigi sese ulaşiyor,.
örnegin; "kalem" kelimesindeki " k " harfini çogu insan yumuşak degil de sert ve genizden okur, böyle oldugu zaman aslında "Kalem" , "Qalem"e dönüşüyor.
Şimdi konuyu dağitmadan " Q " harfine örnekler verelim:
"Elma" kelimesinin Kürtçesini biliyorsunuz Kürtçe alfabeyi hiç bilmeyen biri bunu Türkçe harflerle nasil yazabilirdi? ilk önce "siv" yazardi sonra bakar ve "olmadi" der, "sev" yazar bunun da olmadigini görür, her ikisini de okudugunuzda ne "siv" ne de "sev" "elma" nin Kürtçesini karşilamiyor, ortadaki sesli harf bunu karşilamiyor, o zaman bu sesi karşilayacak bir harf gerekir, bu harf sözünü ettigimiz "ê" harfidir, simdi "sêv" diye yazabiliriz. Evet dogrusu "sêv". Böylece "sêv" kelimesinden " Ê " harfinin nasil okundugunu çikarabildik."Sêv" kelimesindeki "ê" harfini tek başina seslendirmeye çalışın.
Içinde " Ê " harfinin bulundugu örneklerimizi çogaltalim.
Aslan: Şêr,
Sıra: Rêz,
Dalavere yapma: Sêra meke,
Tok: Têr,
Bir önceki gün: Pêr,
Baktılar: Lê meskirin,
Erkek: Nêr
içinde " ê " harfinin oldugu kelimeleri siz de çogaltip yazabilirsiniz.
Kürtçedeki " û " Türkçedeki " u " gibi okunuyor demiştik, ama Kürtçedeki şapkasiz " u " Türkçedeki gibi okunmuyor. Bunu örneklerle açiklamaya çalişalim:
"Kurt" kelimesinin Kürtçesini seslendirin. Bu seslendirdiginiz kelimeyi Kürtçe olarak şöyle yaziyoruz: Gur. O zaman "Gur" kelimesindeki " u " harfini nasil seslendirdigimize dikkat edelim ve bu harfi tek başina telaffuz etmeye ve nasil telaffuz edildigine dikkat etmeye çalişin. Şimdi "u" harfinin nasil telaffuz edildigini göstermek için içinde "u" harfinin oldugu örneklerimizi çogaltalim:
Yanak: Gup,
Böbrek: Gurçik,
Sen: Tu,
içeri: Hundir,
iki: Du,
Salı: Duşemî,
Yok: Tune
Dinleyici: Guhdar,
Yara: Kul
Bu kelimelerden " u " nun nasil telafuz edildigini çikarabilirsiniz, bununla ilgili örnekleri çogaltip yazabilirsiniz.
X ile W bitişik oldugu zaman sanki tek bir harfmiş gibi okunur.
X ve W harflerinin nasil okundugunu yukarida örneklerle izah etmiştik, bu iki harfin ard arda ara vermeden hızlı okunması ile XW sesi elde edilir.
1. grup: im, î, e, in ekleridir.
2. grup: me, yî, ye, ne ekleridir.
1. grup ile 2. grup arasındaki farksonuna geldikleri kelimenin son harfinin sesli veya sessiz olmasından kaynaklanıyor. sonuna geldikleri kelimenin son harfi sessiz ise 1. grup bitişik zamirler, sesli ise ikinci grup bitişik zamirler kullanılır. 1. grubun da, 2. grubun da çoğul şahısların ekleri aynıdır.
bitişik zamirler isim ve sıfatlardan ayrı yazılır fakat fillerle kullanıldıklarında bitişik yazılır.
1. grup bitişik zamirleri isim ve sıfatlara örnek olarak:
ez im
ez leşker im : ben askerim.
ez rind im : ben güzelim.
tu yî
tu xort î : sen gençsin.
tu jin î : sen kadınsın.
ew e
ew baş e? : o iyidir.
ew karker e : o işçidir.
em in
em kurd in : biz kürdüz.
em dirêj in : biz uzunuz.
hûn in
hûn kin in? : siz kısa mısınız?
hûn xizan in : siz fakirsiniz
ew in
ew hunermend in : onlar sanatçıdır.
ew xwendekar in : onlar öğrencidir.
