farsilerin konuştuğu bir dildir, osmanl döneminde sarayda iranlıların çok olmasından dolayı; "saray dili" olarak kullanılmıştır. hint- avrupa dil ailesine dahildir. dünyanı en zengin ikinci dilidir. bir kaç örnek verelim:
bir: yek
iki: dü
üç: se
dört: çehar- çar
beş: penç
altı: şeş
yedi: heft
sekiz: heşt
dokuz: nüh
on: deh
yek yek. birer birer
-------------------------
yemek: ba (pazar)
yer: zar
şenbe: gün çehar şenbe= üçüncü gün
insan: merdüm
gül bahçesi: gülşen
gökyüzü: günbed- i azrak
gökkuşağı: sam
ucuz: erzan
at: esb
parmak: engüşt
bal: engebin
pencere: deriçe
kar: hefr
kaderin cilvesi:ser-zeniş-i rüzgar
berber: ser-tıraş
ihtiyar: zal
felek: zal-i kuz-puşt
şarap kadehi: peyman, peymane
gizli: pinhan
yemek: geza (arapça geda dan gelir bizim gıda dediğimiz şey)
yer: ca
halk: merdom
gökyüzü: aseman
gökkuşağı: renginé keman
bal: esel
pencere: pencere (deriçe edebi bir kullanım)
kar: berf
berber: arayişger
ihtiyar: pir
felek: felek, ruzegar
not: osmanlıcayla ve divan şiirindeki kullanımlarıyla karıştırmayalım. yeni başlayanlar bu kelimeleri kullansa iranlılar bir tarafıyla gülerler.
(telaffuzlar ingilzce fonetiğiyledir)
merhaba!: salam!
nasılsınız?: chetor hasteed?
iyiyim: khoobam.
kötüyüm. badam.
nerelisiniz? : ahlé koja hasteed?
....lıyım: ahlé .... hastam.
kaç yaşındasınız?: chand sal dareed?
... yaşındayım: .... sal daram.
ne iş yapıyorsunuz: shoghlé shoma chist?
afedersiniz: bebakhsheed.
iyi günler: ruzé khoobi dashteh basheed?
günaydın: sobh bekhayr
iyi akşamlar: shab bekhayr
ne güzel entry yazdım be helal olsun valla bana: che sabté khoobi navashtam. halal bar man be khoda:)
bu arada osmanlı sarayında iranlıların çok olduğunu da yeni öğrendim. nasıl oraya kadar öldürülmeden gelebilmişler pes doğrusu. farsça sarayda iranlıların çok olmasından değil sadi, hafız, firdevsi, baba tahir, gülşehhri, nizamı ve adını sayamayacağım bir çok kuvvetli şairin osmanlı aydının yaşam biçimine etki edebilecek derecede çarpıcı ve kalıcı eserler vermesiyle tutunmuşutr.
gramer olarak geçmiş zaman - past tense'ten başlamak en mantıklısıdır, çünkü en kolayıdır. misal temizlemek-temiz etmek/yapmak (tæmiz kærdæn) fiilini geçmiş zamanda şahıslara göre çekelim:
mæn tæmiz kærdæm
to tæmiz kærdi
u: tæmiz kærdt
ma: tæmiz kærdim
shoma tæmiz kærdid
anha tæmiz kærdænd
ilk olarak öğrenilmesi gerekenler zamirlerdir ki ahan da şöyledir;
men- ben
too- sen
o- o
ma- biz
şimaa- siz
işaan- onlar
ikinci olarak "hesten" fiilini öğrenelim. bu fiili "to be" olarak nitelendirebiliriz. bu fiilin çekimi ise şöyledir;
hestem
hestii
hest
hestiim
hestiid
hestend
şimdi basit bir cümle kurabiliriz. "merd" yani adam.
men merd hestem. ben adamım.
to merd hestii. sen adamsın
o merd hest. o adamdır.
ma merd hestiim. biz adamız.
şimaa merd hestiid. siz adamsınız.
işmaan merd hestend. onlar adamdır.
buradan tamlamalara atlayalım. aslında tamlamalara herkes aşina. şöyle ki;
ab-ı hayat- hayat suyu
kitab-ı men. yani benim kitabım.
türkçe'nin tam tersi yani.
son olarak da bir fiil cümlesi kuralım geçmiş zamanda;
reften yani gitmek. sondaki nun mastar eki ve onu kaldırıp hesten fiilinde olduğu gibi çekimliyoruz.
men reftem- gittim.
to reftii- gittin
olumsuz için ise fiil başına nun ekliyoruz. o da şöyle ki;
