Bir ülkede tehlikeli görülen ve yasaklanan bir kitap, bir başka ülkede edebiyat ya da fikir dünyasının eşi bulunmaz bir eseri olarak kabul edilebiliyor. Genelde ideolojik yaklaşımlarla yasaklama ya da halka mâl etme durumlarında kullanılan bu sansür çeşidi özellikle karşı bloklu ülkelerde uygulanıyordu. Siyasetin aracı hâline getirilen edebiyat, eserleri edebî bir tenkide tutmadan, ideolojik yaklaşımlarla gereğinden fazla değer verme veya hak ettiği değeri vermeme gibi bir durumu ortaya çıkarıyordu. Bir ülkede “dünya klasiği” olarak kabul edilen bir eser, birbaşka ülkede yasaklananlar listesine gitriyor ve okuyucusuyla buluşmak için yıllarca beklemesi gerekiyordu. ben de bu başlık altında bu tarz yasaklı kitapları ve yasaklanma nedenlerini paylaşalım istedim.
Doktor Jivago
1890-1960 yılları arasında yaşayan, Sovyet yazar Boris Pasternak'ın yazdığı ve konusu Rus Devrimi sırasında geçen “Doktor Jivago” sosyalist sistemin hışmına uğramış, savaş karşıtı olması ve Stalinizm’ i eleştirmesi yüzünden 1988 yılına kadar basımı yasaklanmış. Eserin müsveddeleri 1957 yılında Avrupa’ ya kaçırılmış ve italya’da hem italyanca hem de Rusça olarak yayımlanmış.
batı cephesinde yeni bir şey yok:
erich maria remarque' in 1929 yılında yazdığı ve savaş karşıtı görüşler içeren romanı nazi almanyası'nın hışmına uğramış, dönemin savunma gücünü aşağıladığı ve askerin moralini bozduğu gerekçeleriyle yasaklanmıştır.
lysistrata: aristofenes'e ait olan bu oyun antik yunan'da milattan önce 411 yılında yazılmış ancak savaş karşıtı mesajlar taşıdığı gerekçesiyle tam 24 yüzyıl sonra yani 1967 yılında yunanistan'da askerî cunta tarafından yasaklanmış.
madam bovary: gustave flaubert'in 1856 yılında yazdığı kitap, fransız halkının ahlâk değerlerine saldırdığı iddiasıyla yasaklanmış ve yazarının da yargılanmasına sebep olmuş.
hayvan çiftliği: belki de goege orwell, stalin'in en çok kızdığı yazarların başında geliyordur. orwell'ın 1945 tarihli fabl tarzındaki romanı, stalin'i ve ülkesini hicvediyordu. abd ve ingiltere, ikinci dünya savaşı sırasında müttefikleri olan stalin'i gücendirmemek için kitabı basmamışlar. eser 1991 yılında kenya'da yasaklanmış.
don kişot: 17. yüzyılın başında, ispanya’da cervantes tarafından kaleme alınan bu satirik türdeki roman, “hayırseverliğin değersiz kılınması” sebebiyle engizisyon tarafından yasaklandı. daha sonra eserin bazı bölümleri sansürlenip basıldı. kitap ispanya’ da bir bütün olarak ancak 19. yüzyılda yayımlanabildi.
