tarihin gordugu en kurnaz,en zeki,en sinsi is adamlarindan sam walton tarafindan kurulan market zinciri,kapitalizmin gobek adi.dunyanin en buyuk sirketi,ayni zamanda en buyuk 19. ekonomisidir.bu da su anlama gelir,dunyada gayri safi milli hasilasi wal marttan buyuk olan sadece 18 ulke bulunmaktadir.always low prices sloganlari ve hakikaten de belirtildigi gibi her daim ucuz olan fiyatlariyla bugunlere gelebilmislerdir.ve isin ilginci sirketin ceosu 23 milyon dolar maasli*lee scott,gecenlerde yaptigi 'verimli yillarimiz daha yeni basliyo' aciklamasiyla bizleri dumurlardan dumurlara kosturmustur.
sirketin cirosu,amerika birlesik devletleri gayri safi yurtici hasilasinin * %2,5 ine tekabul etmektedir.istihdam sagladiklari kisi sayisi ise tami tamina 2000000 dur.**
coca cola gibi,procter and gamble gibi gruplarin en buyuk musterisidir.dolayisiyla private label denen olayda otomatikman dunya uzerindeki en avantajli sirkettir.soyle birsey dusunun ki;prepaid phone card,turkcesi kontor alinmaya karar verilir,arkadas arabasina atlanir,evin yakinindaki k marta gidilir.fakat nedense alisverisin ortasinda fikir degistirilir,alisveris arabasi oldugu gibi ortada birakilir ve wal marta uzanilir.yardira yardira gidilen elektronik bolumunde su farkedilir ki,abdnin her yerinde fiyati ayni*olan kontor,burda 3 dolar daha ucuzdur*.bi 'nassi yiaa' cekilir,sonra da etrafa gulucukler dagitilarak alinir telefon karti,sevinc ve huzur icerisinde.
peki wal mart in dusuk fiyatlarinin tek sebebi private labelmi?hayir.peki nasil?soyle ki:wal mart bir bolgeye girecegi zaman ilk once oraya warehouse* ya da supercenter ini acar.dolayisiyla ilk once nakliye maliyetini dusurmeyi amaclar.ikinci hedef hemen hemen her yerlesim birimine en az bir store acmaktir.daha sonraki hedef ise,rakiplerini gecmek ya da onlarin satislarini dusurmek degil,onlari yok etmektir.bu stratejinin amaci ise sudur: wal mart bolgeye yeni geldiginde,yerel tedarikcilerle calismaya baslar.en baslarda tedarikciler mal vermeye hevesli,wal mart ta bu mali almaya hevesli gozukmektedir.butun tedarikcilere pesin para calisir,olmadi yuksek fiyattan alir,bi sekilde tedarikciyi memnun eder. dolayisiyla tedarikciden sagladigi fiyat avantajini satislara yansitarak piyasa fiyatlarinin altinda satislarini gerceklestirir.ve bu olay,butun kucuk-orta capli marketler iflas bayragini cekinceye kadar devam eder.ortada wal marttan baska market kalmayinca, tedarikcilere o pek de sevecen olmayan yuzunu gosterir. fiyat teklifleri asagi cekilir,vadeler sallanmaya baslanir.tedarikcinin baska alternatifi de yoktur,cunku diger butun musterileri wal mart tarafindan yutulmustur. zavalli tedarikci,artik maliyetine satis yapmaktadir.wal mart ta erol tas misali kahkahalar esliginde hem malin fiyatini asagi cekmis,hem kar marjini artirmistir.gun gelir,yerel tedarikciler de iflas eder,o zaman da en bastaki warehouse lar esliginde wal martin asil tedarikcileri boy gosterir.piyasadaki market,bakkal,cakkal,toptanci,tedarikci ne varsa artik baska islerle mesgul olduklarindan,wal mart canavari o bolgenin kontrolunu tamamen ele gecirmis bir sekilde satislarina devam eder.boyle bi sistemle gayet normal bir sekilde dunyanin en buyuk sirketi olunur.
ama bi de isin su yonu vardir;wal mart her zaman adi diskriminasyon ve kotu calisma sartlari ile anilan bir markadir.hic bir wal mart subesinde sendikali bir calisana rastlayamazsiniz.lakin wal mart in quebec*deki bir subesine sendika nasil olduysa girmis,basarili da olmus ve wal mart a dukkani kapayip gitmek kalmistir.cin,tayland ve bilimum uzak dogu ulkelerindeki fason uretim tesislerindeki calisma sartlari ve cocuk iscilerden butun amerikan kamuoyu haberdar zaten.ama alan memnun,satan memnun,halk da altin yumurtlayan tavugu bogazlamak istemiyo.kendilerinden aldigim bir bisikletin,daha ilk binisimde 5 dakikada 3 kere zincirinin atmasi anisina bir bkz vererek bu uzuuun entry i sonlandirmak istiyorum.
uzun suren gozlemlerim ve oraya mal veren birkac ureticiyle olan gorusmelerim sonucu vardigim sonuc sudur:
piyasada toptanci fiyati 10 lira olan bir mal icin wal mart "5 lira veririm. su miktarda mali 5 liradan su sure icinde getirirsen senden alirim." der. uretici de der ki "ulan o mali 5 liraya mal etmek imkansiz. o zaman malzemeden calayim ben de." ve malzemeden calinmis, bok gibi kalitesiz mali wal mart'in istedigi fiyattan verir.
musteri de wal mart'a gider ve "aa burda daha ucuzmus" diye aradigi bi mali hemen alir ordan. mesela paslanmaz bir esya alirsiniz paslanir, oyuncak alirsiniz iki gune bozulur, giyecek alirsiniz torbaya doner vs.
iade etmek istediginizde de fisiniz varsa saniye bekletmeksizin iadenizi kabul ederler cunku onu hemen uretici firmaya yikarlar. boylece siz "aa ne guzel lan hemen iade edebildim" dersiniz, memnun kalirsiniz ama sonucta istediginiz mali alamamis olursunuz, bu iade ureticiye de zarar olarak donerken bu isten tek karli cikan wal mart olur.
yillik 450 milyar cirosu oldugu halde iscilerini aclik sinirinda calistirip onlarin saglik ihtiyaclarini da devletten karsilatarak amerikan vergilerini de dolayli yonden yemeyi iyi bilir pezevengin evlatlari. oyle boyle degildir lan bunlarin yedigi boklar.
yonetim kadrosu haric, bir magazasinda bir isciye haftada 40 saatten fazla calisma suresi vermeyen ve toplam isgucunun nerdeyse %90'ini part time calistirarak iscilere emeklilik, saglik sigortasi vb gibi haklari vermekten kurtularak voleyi vuran sirket. cunku bir haftada 40 saat ve uzeri calismak demek amerika'da full time calismak demektir ve o zaman isciler hak iddia edebilir.
cin'de bile magazalari vardir. her ulkedeki magazalari o ulkeye gore esneklik gosterir. yani cin'deki magazada yilan eti satan reyonu vardir, rusya'daki magazada envai cesit votka satan bolumu vardir vs.
new york, boston gibi sehirlerde rastlanmaz zira bu sehirler "bizde boyle seyler olmaz. biz high class insanlarin yasadigi, alisveris yaptigi sehirleriz. isci calistirmanin da mal almanin da ucuz oldugu ucuz hayatlar bizi bozar" diyerek izin vermezler. gerci sehir dislarina dogru yine bisuru wal mart bulursunuz yine.
yalniz hayvani bir depo sistemi vardir. yuzlerce yukleme kapisi olan dev depolara nerye gidecegi belli olan tirlar yanasir ve o nereye gidecegi belli olan tirlara yukleme yapilir. yalniz o yukleme gelisiguzel degildir, en ufak ayrintiya kadar dukkan mudurunun istekleriyle dolar o tir ve milim sasma olmaz. boyle onlarca conveyor belt ile yukleme kapilarina envai cesit mal akar. hey cenab-i rabb'ul alemin!
en son kasadaki kuyruklari onlemek icin bi model gelistiriyorlardi ama daha gecmediler o sisteme. sistem su; wal mart'a mal veren her sirket verdigi mallara wal mart onayli kucucuk bir chip koyacak. musteri de bu mallari market arabasina doldurup kasaya geldiginde mallari tek tek scanner'dan gecirmek yerine chipler sayesinde alet daha 5 metreden arabada ne var ne yok okuyup fiyati orada hemen gosterecek. boylece her mali scanner'dan gecirip uzun kuyruklar olusmasi ve magazada envanter sayimi da tarihe kavusmus olacak zira manyetik sistem magazada ne var ne yok aninda gosterecek sana.
migros'un tansas'ın %100'nü satın almasıyla beraber, wal mart'a çok yakın bir zamanda görücüye çıkarmasıyla sanıyorum 2007'nin ilk çeyreğinde migros'un tamamını alarak türkiye'ye adım atacak parekende mağazacılık konusunda dünyanın en büyük şirketi.
not: walmart mağazalarında yılda hırsızlar tarafından çalınan ürünlerin bedeli 2-3 milyon dolar arasındadır.
dünyanın en büyük veri madenciliği yapan şirketlerinden biridir. genellikle karar destek sistemleri dersinde sadece bu şirketin yaptıkları anlatılır. yönetim polikitasını bu kadar bilimsel yönetim üzerine kurmasına ragmen büyüme politikası da bir o kadar sezgiseldir.
şirket sahibi helikopterine atlayıp şuraya bir tane açacaz * biraz daha ilerleyip suraya da bir tane açalım tarzında büyütmüştür bu şirketi.
almanya ve guney kore'de yasadiklari hezimetler sonrasi, uzun bir sure turkiye'de gormemizin mumkun olamayacagi super marketler zinciri. su an sadece guney amerika'da buyume politasi ustune calisiyorlar. ve artik cok yavas bir sekilde uluslararasi arenada ilerlemeye karar verdiler. *** (bkz: cin faktoru)
