ana vatanları xen gezegeni olan ve köle olarak çalıştırılan onurlu yaratıklar. ilk oyunda zorla nihilanth tarafından dünyaya istilada görevlendirilmişlerdir. 2. oyunda özgür kaldıklarını görürüz. kimisi combine tarafından insanlar gibi zorla temizlikçi olarak çalıştırılmaktadırlar. kimisi ise direnişe katılır, insanlara bildiklerini aktarırlar ve savaşta yanlarında yer alırlar. episode 2 da da alyx i hayata geri döndürürek çoğu oyuncunun minnettar olduğu varlıklar haline gelmişlerdir. gordon freeman a kendilerini nihilanth tan kurtardığı için taparlar, freeman ı adeta üst varlık olarak görürler. kendi aralarında özel bir iletişime sahiptirler *. ayrıca episode 1 in başında da g man in freeman i görevi tamamlandığından tekrar uyutmak için kendisine almasına engel olurlar ve ardından g man in karizmatik sesinden şu cümleyi duyarız:
''we'll see about it.''
ayrıca half life decay adlı oyunda tüm bölümler a derecesinde geçilirse bonus bölüm açılır ve bu bonus bölümde oyuncu bir vortigaunt u kontrol eder. görev nihilanth tarafından verilmiştir ve black mesa nın çaldığı nihilanth için büyük önem taşıyan sarı kristalleri geri almaktır. ayrıca oyuncu karşısındakine zarar verdiği ölçüde health kazanmaktadır.
bonus olarak half life 2 deki bir easter egg:
water hazard/d1_canals_13 bölümünde ardınızdaki helikopteri indirdikten sonra büyük metal kapıdan geçeceksiniz. sol 2 tane tünel var. bu 2 tünelin soldakine girip ilerlerseniz fanlarca The All-Knowing vortigaunt lakaplı hasta bir vortigaunt un evine varırsınız. vortigaunt bir fast crab pişirmektedir ve yanına yaklaşıp konuşmaya başladığında size g man, black mesa, nihilanth ve xen hakkında birçok şey anlatmaya başlayacaktır. aslında ironiye bakın ki eğer oyun boyunca kasarsanız tüm vortigauntların size anlatacaklarını bir kasede biriktirdiğinizde elde edeceğiniz metin aynıdır. sonuç olarak tek bir ağızdan size bahşedilen tüm bilgileri öğrenebilirsiniz bu şahıştan kısaca.
orange box a sahipseniz ve elinizde orjinal oyun varsa onu bulmak size Vorticough nişanı kazandıracak ve hesabınıza 13 puan ekleyecektir.
half-life'ta combine'lar tarafından kollarına geçirilen şeyler sebebiyle combine kontrolünde olan ve dünyayı ele geçirmeye çalışan yaratıklar.
--spoiler--
fakat gordon freeman, xen'e gidip nihilanth'ı öldürdükten sonra kollarındaki cihazlar etkisini yitirmiştir ve bu yaratıklar dünyalılarla müttefik kurup combine ırkına karşı savaşmaya başlamıştır.
--spoiler--
gordon abimizi korumak için canlarını verebilirler.
konuşturunca acayip şeyler söylerler,
vortigauntlar her zaman saygı duyup, sevdiğim yaratıklardır.
bir de nedense xen e gittiğimizde fabrika tarzı bir yere girdiğimizde nedense ilk başta bize düşmanlık yapmazlar. ama sonradan arkadan çakarlar elektiriği.
