roma çöktükten sonra doğuda yeniden kuruldu. ancak batıda romadan miras, tek kurum kilise kaldı. yıllarca sezarın kılıcı altında yaşayan vatikan, bir anda koruyucusuz kaldı. kilise şu soruya cevap aradı: bizi kim koruyacak? bu sorunun cevabının kurumsallaşmadan geçtiğinin farkına vardılar. kurumsallaşmaya gitmelerinin amacı kendi kendilerini koruyabilmekti. bunu ölümü işleyerek yaptılar. etraflarına ölüm korkusunu yaydılar. öteki hayatı hatırlattılar; ve kendi ayakları üstünde durmayı başardılar. bu kilisenin özerklik kazanmasıdır. kilise sezar'ın ve tanrı'nın kılıçlarını geçici bir süreliğine kendi elinde toplamıştır. krallar merkezi güçlerini elde edince, vatikanın elinden sezarın kılıcını geri aldılar. bunun sonucu da laiklik doğdu.
