Açıklık ve şeffaflık konusunda son uluslararası gelişmeler
G8 ülkeleri 2013 yılında Açık Veri Şartı (Open Data Charter) adlı bir mutabakat metni imzaladılar. Bu şart devletleri, kamuya ait verilerin herkesin kullanımına ücretsiz ve tekrar kullanılabilir formatta sunmak üzere zaten açık (open by default) bir hale getirmeyi amaçlıyor.
2014 G20 Avustralya Zirvesinde liderler, yolsuzlukla mücadelede bir araç olarak kabul ettikleri açık veri inisiyatifine destek verdiler.
Birleşmiş Milletler sürdürülebilir kalkınma amaçlarına ulaşmak için Veri Devrimi yapmak gerektiğini kabul ederek, bu yöndeki çalışmalara destek veriyor.
Demokrasinin beşiği ülkelerin açıklık ve şeffaflık karneleri
Demokrasi, devlet politikalarını şekillendirmede tüm yurttaşların ve sivil toplum kuruluşlarının eşit haklara sahip olduğu bir rejimdir.
Birleşik Krallık, ABD ve Fransa demokrasinin beşiği ülkelerdir.
ingilterede demokrasinin gelişimi, kralın yetkilerini halk adına sınırlayan Magna Cartanın imzalanmasıyla başladı. Ülkede, 1265 yılında yapılan ilk seçimlerden bu yana devlet politikalarının şekillenmesinde Birleşik Krallık halkı söz sahibidir.
Avrupa'daki aydınlanma ve Akıl Çağı'nın gerçek kurucusu olarak kabul edilen Jonh Lockea göre, devletin en yüce görevi, her insanın hakkı olan yaşam, özgürlük ve mülkiyeti korumaktır.
Demokrasi; Lockeun düşüncelerini ve Jean-Jacques Rousseau'nun toplumsal sözleşme teorisini esas alan Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi ve Fransız Devrimi'nin temelini oluşturan insan ve Yurttaş Hakları Bildirisiyle evrensel bir değer haline geldi.
Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi, sadece bir ülkenin bağımsızlığını ilan etmedi. Aynı zamanda bütün insanların özgür ve eşit olduğunu, insanların doğuştan gelen, hükümetler veya devletler tarafından bağışlanmamış ve onların keyfine tabii olmayan haklara sahip olduğunu ilan etti.
insan Hakları ve Yurttaşlık Bildirgesi, insanların eşit ve özgür doğduğunu, zulme karşı direnme hakkına sahip olduklarını, her türlü egemenliğin esasının millete dayalı olduğunu ve mutlak egemenliğin bir kişi ya da grubun elinde bulunamayacağını ilan etti.
isveç, 1776 yılında yürürlüğe giren Basın Özgürlüğü Yasasıyla basının en uzun süredir özgür olduğu bir demokrasi ülkesidir. isveçte 1890 yılından bu yana ombudsmanlık müessesesi vardır. Ombusman isveç kökenli bir kelimedir. Orijinal anlamı, kanunlara ve anlaşmalara uyulmasını halk adına gözeten kraldan bağımsız temsilci demektir. Dünyanın ilk ombudsmanı 1810 yılında isveç Parlamentosu tarafından atandı.
World Wide Web Foundation adlı bir vakıf, ülkelerde kamuya ait verilerin hangi oranda herkesin kullanımına açık olduğuna dair bir çalışma yapmakta ve her yıl sonuçları ülkeler itibariyle Açık Veri Barometresi (Open Data Barometer) adlı bir raporla kamu oyuyla paylaşıyor.
2015 yılında ikinci baskısı yapılan Açık Veri Barometresi adlı rapora göre, resmi verilere kolay ve ücretsiz ulaşım bakımından dünyanın en açık ve şeffaf ülkesi Birleşik Krallık. ABD ve isveç ikinci, Fransa üçüncü, Yeni Zelanda dördüncü durumda.
Liste; Hollanda, Kanada, Norveç, Danimarka, Avusturalya, Almanya, Finlandiya, Estonya, ispanya, Şili, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Kore, Japonya, israil... diye devam ediyor.
Türkiyenin açıklık ve şeffaflık karnesi
86 ülkenin değerlendirildiği 2015 yılı Açık Veri Barometresi adlı rapora göre Türkiye Kosta Rika ve Malezyayla birlikte 41. sırada.
Yunanistan, Peru, Endonezya, Arjantin, Ekvator, Hindistan ve Kolombiya bizden daha açık ve şeffaf ülkeler.
Rapor, ülkeleri 4 kategoriye ayırıyor. 1) Yüksek standartta olan ülkeler. 2) Yükselen ya da gelişen ülkeler. 3) Sınırlı kapasitesi olan ülkeler. 4) Tek taraflı insiyatifleri olan ülkeler.
Türkiye, aldığı düşük notlar nedeniyle maalesef sınırlı kapasiteye sahip ülkeler arasında sayılıyor.
Türkiyede her geçen gün daha fazla demokrasiden uzaklşarak mı 2023 hedeflerine ulaşacak?
Malum, Recep Tayyip Erdoğan Cumhurbaşkanı seçildikten sonra Cumhurbaşkanlığı bütçesi bir önceki yıla göre yaklaşık olarak yüzde 100 oranında artırılarak 397 milyon TLye çıkarıldı. Bu rakam Ahmet Necdet Sezer dönemi Cumhurbaşkanlığı bütçesinin yüzde 2100 katından fazla!
Şunu tespit edelim: Sayıştaydan bilgi ve belge saklayan, raporlarını değiştirmesini isteyen, elindeki bilgi ve belgeleri Yasama Organıdan, Yargı Organından, kamuoyundan ve kendi yurttaşlarından saklayan bir ülkede kaliteli demokrasiden söz edilemez!
Ve bu ülkede demokrasi kalitesi artmadıkça, değil 2023 hedeflerinin kıyısına yaklaşmak, önümüzdeki on yıl içinde dünyanın en büyük ilk 20 ülkesinde kalmak dahi zordur!
