bu ingilizce, burdaki liseliler daha türkçe uzun yazıları okumaktan üşenirken bunu okumalarını beklemek biraz yanlış olmus yazı nekadar önemli olursa olsun.
dünyada ekonomi amerikan parası olan dolar ile döner ve abd merkez bankası (fed) tarafından basılır. dünyada ne kadar dolar olacağına fed karar verir. bu fed, krizde, işsizliği azaltmak ve büyümeyi sağlamak için bir karar aldı. alın size dolar veriyorum, ama faizleri düşürdüm. faizde işlemeyin. bu parayla yatırım yapın, para kazanın. yatırım yapılacak istihdam sağlanacak diye düşündü. böylece dolar bastı ve ucuzdan piyasaya bıraktı.
ya bu dolarlara noldu? altın alındı. iç borç ödendi. yabancı yatırımcıya ihtiyaç duyan türkiye gibi ülkelere gitti. kısacası ucuzundan sıcak para aktı türkiyeye.
Ya Türkiye ne yapmalıydı, ne yaptı?
bu para elimize geçtiğinde yapmamız gereken şey uzun vadede bize para kazandıracak özellikle teknolojik yatırımlar ve ar-ge yapmalıydık. boylece abd dolarları geri çektiğinde ürettiğimiz değerleri ürünleri satabilir, ülke ekonomisini büyütebilirdik. eğitime, bilime, teknolojiye yatırım yapmalıydık.
ve öyle böyle 2013. fed dedi ki, artık ucuz para yok. yıllarca para verdim artık ekonomi düzelmiştir. fazlası artık benim ekonomiyi balonlaştırır. dolar yükselecek. faizler artacak.
dolar birden artınca bizim merkez bankamız afalladı. ve önlem için faizleri arttırdı. buda insanları korkuttu. yabancı yatırımcıları korkuttu. borç almak istemedi kimse. borç olmayınca yabancı yatırımlar durdu. yatırım durunca işsizlik artmaya başladı. yabancı yatırımcı türkiyeden çıkmaya başladı ve likid dolarlarda onlarla beraber gitmeye başladı.
türkiyenin dolar türünden birsürü borcu var. sen eline geçen doları da zamanında araba alıp, iphone alıp yine yabancı sermayelere geri vermişsin. çoğunu betona gömüşsün. kimse yaptığın betonlara dolar verip almıyor. elinde dolar getirecek ürünün yok. satsan da para getirse. o da yok.
işin özü dostlar, ar-ge yok. parayı eğitime, bilime, teknolojiye yatırmamışsın. elinde satabileceğin değerli bir ürünün yok. dışardan gelen parayla ekonomi büyümüş gibi gösteriliyor. ama kazın ayağı öyle değil işte.
