uygulamaya konmuş ve elbette ki kpss' sidir, lys' sidir bilimum sınavlarda sorumlu tutulacak olan yeni kurallar şu şekilde:
1. "içeri, dışarı, ileri, şura, bura, ora, yukarı, aşağı gibi sözler ek aldıklarında sonlarında bulunan ünlüler düşmez."
örnek: eskiden burda, şurda, ilerde diyebiliyorduk. artık dememiz yanlışa sebebiyet veriyor. burada, şurada, ileride vs. şeklinde kullanmalıyız.
2. "dört ve dörtten çok rakamlı sayılar sondan sayılmak üzere üçlü gruplara ayrılarak yazılır ve araya nokta konur."
efenim bu kural eskiden beş ve beşten çok rakamlı sayılarda uygulanıyordu. artık sınır dörde indi. yani:
örnek: eskiden 3042 şeklinde yazabiliyorduk, şimdi 3.042 şeklinde yazmamız gerekiyor.
3. "bir cümle içerisinde birden fazla zarf-fiil eki almış kelime var ise birincisinin ardına virgül koyulabilir."
eskiden hiçbir şekilde, zarf fiil eki almış kelimenin ardına virgül koyulamıyordu.
örnek: iyice düşünüp, sonuçlarının telafi edilemez boyutlarda olmayacağını umarak işe girişti.
tabii bu kuralı etraflıca uygulamanız için ısrarla bakınız: zarf-fiil ekleri
4. "özne olarak kullanılan bu, şu, o zamirlerinden sonra virgül konur."
söz konusu kelimelerin işaret sıfatlarıyla karışmasını önlemek için eklenen bir kuraldır.
örnek: o, gerçekten yeri doldurulamayacak bir insandı.
5. ikiden fazla eş değer öğeler arasında virgül bulunan cümlelerde özneden sonra noktalı virgül konabilir
tdk burada "konabilir" diyerek kuralı biraz opsiyonel hale getirmiş ancak bence noktalı virgülün bu tip durumlarda kullanılması şarttır. virgül bir cümlede; hem es vermek-vurgu katmak, hem de eş değer öğeleri birbirinden ayırmak için kullanılacaksa birini noktalı virgüle çevirmek cümleyi sağlamlaştırma ve anlamı pekiştirme açısından gerekli.
yukarıdaki cümlede bir örnek verdim gibi ama tekrar örneklemek gerekirse:
hele şöyle bir durum var ki onu da kesinlikle belirtmem gerek:
"yiğit, mert, çalışkan, zeki bir insandı." cümlesinde acaba bi adam var da, kendisi yiğit mert çalışkan zart zurt biri midir; yoksa karşımızda yiğit isimli bir delikanlı var da, kendisi mert çalışkan ve zeki bir insan mıdır? yani cümlemizdeki özne yiğit midir yoksa üçüncü tekil şahıs gizli özne midir belli değil. bu belirsizliğin giderilmesi için de yiğit ten sonra noktalı virgül kullanımı şarttan da ötedir. farzdır. zorla kullanın nebleyim.
6. "özel veya cins isime ait ek, ayraçtan önce yazılır."
örnek: eskiden yunus emre (1240? - 1320) nin şeklinde yazmamız gerekiyorken, şimdi yunus emre nin (1240 - 1320) şeklinde yazmamız gerektiği belirlenmiş.
7. "özel akım, dönem, çağ isimlerine gelen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır."
örnek: eski çağ'ın, türk edebiyatı'na, yükselme dönemi'nin
bu da uzun süredir tartışılan, kavgalara sebebiyet veren bir kuraldı. nihayet değiştirilmiş.
8. "avrupa birliği" sözüne ek getirildiğinde kesme işaretiyle ayrılır.
buna ekstra örnek veremiyorum. yorum da yapamıyorum. sağlık bakanlığına derken ayıramıyoruz ama avrupa birliği'ne derken ayırmak zorundayız. avrupa birliği diğer kurumlardan daha özel bir isim demek ki. neyse.
9. "sonunda 3. tekil kişi iyelik eki olan özel ada, 3. tekilden başka bir iyelik eki getirildiğinde bu ek kesme işaretiyle ayrılmaz."
örnek: boğaz köprüsü'ne kullanımı doğrudur. ancak "boğaz köprümüze" dediğimiz zaman eki ayırmıyoruz.
10. "belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarının ilk harfi büyük yazılır ve gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır."
örnek: eskiden "7 temmuza az kaldı" denmesi gerekiyordu ancak şimdi "7 temmuz'a az kaldı" denmesi lazım diyor tdk. temmuzların t'si de büyük. sözlük yapısı gereği yazamıyorum.
11. "cümle içinde makam veya unvan görevi gören sözler büyük harfle başlar."
yani,
"uzak doğu'dan gelen heyeti vali kabul etti" cümlesinde valinin v'si büyük yazılmalıdır.
ancak "büyüyünce vali olacağım" cümlesinde geçen valinin v'si küçük olmalı.
12. numara sözünün kısaltması da kelime gibi okunduğundan getirilecek olan ek okunuşa göre getirilecektir.
