bir deyim. günümüzde eskisi kadar çok kullanılmıyor sanki. nasıl derler, zamanı geçmiş gibi.
aynı 'tuz ekmek hakkı'nın gözetilmesinin zamanının geçtiği gibi.
halbuki 'hak' denen, içinde 'hak' geçen şeyin zamanı geçer mi? yozlaştırılır mı?
karıncanın hakkını gözetenin hikayesi sadece hikaye olarak mı anlaşıldı nedir?
Tuz-ekmek hakkı deyiminin halk dilindeki anlamı, ''Birinin ekmek yedirip, iyilik ettiği kimse üzerindeki hakkı'' olarak kabul edilir.
yiye her kim ki bir âdemden tuz ekmek
gerek cânı gibi onu gözetmek
gözetmeyip ona olsa hıyanet
gözünü tuz tutar, dizini ekmek"
Gevheri der olma herkese yakın
Hiç sayan kalmamış tuz-ekmek hakkın
Zamane dilberine aldanma sakın
Her an bir yüzünün gülmesi vardır.
(aşık gevheri) - son 2 dizesi bana gelsin arkadaşlar :d
Dediler bu penci sordumsa kime,
Tuz-ekmek bilmeze müşkülün deme
Kül kömür ye, namert lokmasın yeme
Gün olur başına kakar demişler.
(levni)
A dostlar esenleşelim, tuz ekmek helalleşelim,
Ta ölünce ağlaşalım, ağlayıp gülmüş var mıdır?
(Yunus emre)
Tuz ekmek yediğim kavim kardeşler
Nedir bu feleğin ettiği işler
Gözümden akıttım kan ile yaşlar
Gelin helallaşalım ben gider oldum.
(keremin aslıya yazdığı türkü)
Ne tuz ekmek bilür ne komşuluk
Damarında yoktur hiç doğruluk
(Aşık Paşa)
tuz ila ekmek her dönemde sofranın demirbaşı, olmazsa olmazıdır, bu sözün kaynağı da bu olsa gerek.
öyle ki, taa roma imparatorluğu döneminde tuzun rafine edilmesi süper pahalı bi işti, dolayısıyla maliyetler tuzun birim fiyatına da yansıtılıyodu.
ingilizce salary (bkz: ücret) sözcüğü de, gelir * roma ordusunun askerlerine * adı altında ödenen maaşa dayanır; latinceden mirastır. ee, tuz, başlı başına maaş bağlanmasını gerektirecek kadar mühim olunca, hakkı da kolay kolay ödenmez haliyle.
homeros'un ilyada'sında tuzlu ekmeğin adak olarak sunulduğundan söz edilir. bazı kültürlerde tuz ve ekmek, misafire sunulacak her yemeğin simgesi olmuştur. doğu avrupa ülkelerinde eve gelen konuğa, önce ekmek ve tuz sunulur. ortadoğu toplumlarında birine tuz ve ekmek yediren kişi, sonuna kadar saygı görür. bazen de bağlılık sembolü olarak kabul edilir. o yüzden dolayı da o kültürlerde tuz-ekmek haini diye kavram vardır, tuz ekmek hakkını çiğneyen kişiye böyle denir.
