Divan Edebiyatı şairlerden nef'i'nin çok meşhur olmuş bir gazeli. Daha sonra da bestelenmiş ve Türk sanat müziğinin ender örneklerinden biri olmuştur.
Tut-i mucize-i guyem ne desem laf değil
Cerh ile söyleşemem ayinesi saf değil
(Mucizevi sözler söyleyebilen bir papağanım, dediklerim boş laf değildir. Fakat kaderin, dünyanın temiz-saf olmamasından dolayı bu sözlerimi söyleyemiyorum.)
Bilindiği üzere papağan, muhabbet kuşu gibi türler kafeslerinde bir ayna sayesinde konuşmayı daha çabuk öğrenirler.
barış manço tarafından da seslendirilmiş, sanki başka bir esermiş gibi farklı bir tat veren, zeki müren versiyonu da müthiş olan türk musikisinin nadide eserlerinden. Insan dinlerken başka alemlere gidiyor.
güftesi nefi'ye, bestesi ıtri'ye aittir. Itri'nin nevakar'dan sonra en güzel bestesidir. Dahilik isteyen böylesi müzik eserlerimiz varken, müziği aradığımız yerler sorgulanası. Bir de zeki müren yorumu vardır ki, sormayın gitsin.
Tûti-i mu'cize-gûyem ne desem lâf değil: Mucize gibi sözler söyleyen bir papağanım, dediklerim laf değil.
Çerh ile söyleşemem âyinesi sâf değil: Felekle konuşamam; buna tenezzül etmem; çünkü onun aynası, yani kalbi temiz değildir(o benim seviyemde değil.).
Tûti: papağan
mu'cize gûy: Mucize söyleyen("gûy", söyleyen anlamına gelir.)
ikinci dizedeki "âyine" kelimesi her ne kadar 'ayna' anlamına gelse de mecazi mânâda "kalp" demektir. şair, "âyinesi saf değil" derken, dünyanın(çerh) kalbinin saf olmadığını yani kötülüklerle dolu olduğunu anlatmaktadır.
Bir de şu var: eskiden papağanlara konuşma taklidini öğretmek için aynadan yararlanılırmış. papağan, bir aynanın arkasına saklanan kişinin söylediği sözü, aynada gördüğü papağanın söylediğini zannederek kendisi de söylemeye çalışırmış. **
hacı arif bey bestesi. eskiden ahmet özhan söylerdi anneannemyüzünden çocukken neredeyse ezberlediğimşarkı.ah tuti mucize guyem ne desem laf değil kısmı hafızamdan silinmemiş hala.
nef'i'nin en çok bilinen gazellerinden olup 3 feilâtün, 1 feilün kalıbıyla yazılmıştır. daha sonra bu gazel ıtri tarafından bestelenerek zeki müren 'in sesiyle daha geniş kitlelere ulaşmıştır.
Tûti-i mu'cize-gûyem ne desem lâf değil
Çerh ile söyleşemem âyinesi sâf değil
Ehl-i dildir diyemem sinesi sâf olmayana
Ehl-i dil birbirini bilmemek insaf değil
Yine endîşe bilür kadr-i dür-i güftarım
Rüzgâr ise denî dehr ise sarraf değil
Girdi miftâh-ı der-i genc-i maânî elime
Âleme bezli güher eylesem itlaf değil
Levh-i Mahfûz-i sühendir dil-i pâk-i Nef'i
Tab-ı yârân gibi dükkânçe-i sahhâf değil
tercümesi:
1.beyit: mucizeleri dile getiren papağanım, dedikler boş laf(tan ibaret) değil. felekle * konuşmam (onun) kalbi temiz değil.
2.beyit: kalbi temiz olmayana * "gönül ehlidir" diyemem. gönül ehillerinin birbirini bilmemeleri olacak iş değil.
3.beyit: devir alçaksa ve dünya sarraf değil ise inci (gibi kıymetli olan) sözümün değerini bilse bilse düşünce bilir.
4.beyit: anlam hazinesinin kapısının anahtarı elime geçti. aleme bol bol cevher dağıtsam ziyanı yok.
5. beyit: nef'î'nin temiz gönlü, sözün levh-i mahfuzudur. dostlarınınki gibi sahaf dükkanı değildir.
