güney-batı türkçesinin bir kolu olmakla birlikte özellikle cengiz han döneminde sonra kıpçakça ile çok içli dışlı olmasından mütevellit azerice ve anadolu türkçesi ile olan yapısal benzerliğini büyük ölçüde kaybetmiş olan türk lehçesi..
Türkmence (Türkmen dili, Türkmençe), çoğunluğu Türkmenistan'da yaşayan Türkmenlerin konuştuğu dile. Türk dillerinin Oğuz öbeğine bağlıdır ve toplam 6.000.000 kadar kişi tarafından konuşulur. Türkmenistan'ın (3.500.000) dışında iran'da 2.000.000, Afganistan'da ise 500.000 kişinin de anadilidir. Türkmence, Türk lehçeleri arasında Türkçe ve Azerice'ye daha yakın bir lehçedir.
Konuşulduğu ülkeler: Türkmenistan, iran, Afganistan, Türkiye,
Konuşan kişi sayısı: 9 milyon
Sıralama: *
Dil Grubu Sınıflandırma: Türk dilleri
Oğuz Grubu
Türkmence
Resmî Durum
Resmî dil olduğu ülkeler: Türkmenistan
Dili düzenleyen kurum: *
Alfabe: Latin alfabesi.
türkmen türkçesi daha doğru bir kullanımdır.
oğuz grubu içerisinde en doğuda yer alan koldur. en doğuda olmasından dolayı; kuzey ve doğu türkçesinden özellikler almıştır. uzun süre yazı dilini kullanamamaları birçok ağız oluşmasına neden olmuştur.
9 ünlüsü vardır. 9. ünlü: açık e'dir. a-e arası sestir.
yazıda gösterilmeyen 9 ünlüsü daha vardır. bunlar uzun ünlülerdir, konuşmada anlaşılır.
ünlü uzunluklarının oluşumu:
1- diftonglaşma:
uzun söylenen "i, ı, u, ü" sesi yarım ünlü olan "-y" ile diftonglaşır ve "-ıy, -iy, -uy, -üy" olur.
gece- giyce
dün- düyn
güç- güyç
süt- süyt
2- yönelme durum eki "-a, -e" ünlü ile biten kelimeye gelince uzun "a, e" olur.
çaga+y+a- cagaa (çocuğa)
gala+y+a- galaa (kaleye)
3- -da bulunma hal eki "-kı" ekini alınca hal ekinin ünşüsü uzar.
ev+da+ki- evdaaki
okul+da+ki- okuldaaki
zaman ekleri:
1- öğrenilen geçmiş zaman: "-ıpdır"
almışım- alıpdırın
2- görülen geçmiş zaman: "-dı"
okuyoruz- okap yörüs
geliyor- gelip yatır
3- şimdiki zaman: -yar, -ya
gidiyorum- baryarın
yardımcı fiille oluşanlar: oturmak, yörmek, durmak, yatmak fiilleri ile yapılır
alıyor- alıp yör
alıyor- alıp otır
4- gelecek zaman: -cak. şahıs eki üzerine gelmez.
geleceğim- men geljek
5- geniş zaman: -(a)r
alırım- aların
dilek kipleri:
1- gereklilik: şahıs eki kullanılmaz, kişi zamiri fiilin başına gelir
almalıyım- men almalı
vermeliyim- bermelidirin
2- şart kipi: -sa
alsam, alsan, alsa
3- emir kipi: her şahıs için ayrı ek vardır.
1. tekil: -
2. tekil: algın- alay
3. tekil: alsın
1. çoğul: -
2. çoğul: alın(nazal n)
3. çoğul: alsınlar
öğrenilen geçmiş zamanın rivayeti: almışmışım- alan ekenim
şimdiki zamanın rivayeti : alıyormuşum- alyarmışım
gelecek zamanın rivayeti: olmayacakmış- bolmacak ekeni, bulacakmış- tapcakmış
geniş zamanın rivayeti: alırmışım- alar ekenim
öğrenilen geçmiş zamanın hikayesi: söylemiştim- aydıpdım
şimdiki zamanın hikayesi: gidiyordum- baryardım
gelecek zamanın hikayesi: alacaktım- alcakdım
geniş zamanın hikayesi: derdim- diyerdim
geniş zamanın ve gereklilik kipinin olumsuzu: almayacağım- men alcak döl, almalısın- sen almalı döl (döl= değil)
şimdiki zamanın olumsuzu: almıyorum- alamok (ok= yok)
soru eki bitişik yazılır: geleremmi?
soruyorum- sorayan
ben dökeceğim- men guycak
ben gülmek istiyorum- men gülmekçi
ben okumak istiyorum- men okumakçı
