Aslı Rus olup on iki yaşlarında iken Kırım Tatarları'nın eline esir düşmüş ve istanbul'a getirilerek saraya verilmişti. Sultan Dördüncü Mehmed'in annesidir. Devler işlerinde etkili olmuştur. 1597'de Sultan Üçüncü Mehmed'in annesi Safiye Sultan'ın emriyle yapımına başlanan Yeni cami onun emri ve parasıyla tamamlanmıştır. Türbesi bu caminin avlusundadır.
oğlundan daha erkek olmasıyla meşhurdur. kösem sultan ın ölümüyle etkin olmuşsa da işleri köprülüler e kadar ocak ağaları, sonra da malumumuz köprülüler yönetmiştir.
Çerkes veya Ukraynalı olduğuna dair çeşitli rivayetler vardır. 1668'deki doğu gezisinden dönerken istanbul'a uğrayan Tavernier anılarında Çerkes olduğunu iddia eder. Tarihçi Reşat Ekrem Koçu ise Kösem Sultan romanında Ukraynalı veya Rus bir köylü kızı olup Tatar esircilerce çalındığını sonra Kör Süleyman Paşa'ya satıldığını onun da Kösem Sultan'a hediye ettiğini ifade eder.
