topraksız tarım, bitkilerin durgun veya akan besin eriyiklerinde veya besin eriyikleri ile beslenen katı ortamlarda yetiştirilmesidir. bu da demek oluyor ki topraksız tarımda yetiştirme ortamı olarak toprak haricinde çeşitli sıvı ve katı ortamlar da kullanılmakta ve bitki besin elementleri kontrollü olarak verilmektedir.
aslında topraksız tarımın kullanılması çok eski tarihlere dayanır. babil asma bahçelerini ve çinlilerin yüzen bahçelerini bunlara en güzel örneklerden birkaçıdır.
bununla birlikte asıl bilinçli çalışmalar bitkilerin besin elementi ihtiyaçlarının araştırılmaya başlandığı 1600'lü yıllara dayanır. bitki besin çözeltileri kullanılarak yapılan topraksız yetiştiricilik ilk kez sachs ve knop isimli alman araştırıcılar tarafından gerçekleşmiştir. söz konusu araştırıcılar kullandıkları besin çözeltisi formülleri günümüzde halen geçerliliğini korumaktadır. topraksız tarımın tiraci anlamda kullanılması ise 50-60 yıllık bir geçmişe sahiptir.
topraksız tarım geleneksel tarım tekniklerinden çok sonra uygulamaya geçmiş ve özellikle 1980'li yıllardan sonra hızlı bir yayılma ve gelişim göstermiştir. günümüzde ise özellikle seracılıgın yaygın oldugu ülkelerde oldukça populerdir ve bunun birçok nedeni vardır. bunlar arasında ilk sırada yetiştiricilikte toprağa bagımlılıgı ortadan kaldırması gelmektedir. böylece toprak yorgunlugu , toprak tuzlulugu , kireç, toprak kökenli hastalık ve zararlılar , düşük toprak kalitesi, düşük ve yüksek toprak sıcaklıkları gibi verimliliği ve kaliteyi olumsuz yönde etkileyen ve yetiştirciliği sınırlandıran faktörler elemine edilmiş olmaktadır.
evet dedik ki topraksız tarım seralarda çok büyük oranda kullanılan bir tekniktir. sera toprağında yapılan yetiştiriciliklerde yogun tarım tekniklerinin kullanılması ve seranın yapısal özelliklerinden kaynaklanan nedenlerle sera toprakları kısa zamanda kullanılamaz hale gelmektedir. özellikle kış aylarının sıcak geçtigi bölgelerde toprakta kök-ur nematotları ile bazı toprak kaynaklı fungal ve bakteriyel hastalık etmenleri çoğalmaktadır. bu durumda seralarda dezenfeksiyon zorunlu hale gelmektedir. toprak dezenfeksiyonunun etkili olarak uygulanması durumunda ise cevre kirliliği ve yüksek maliyet gibi olumsuzluklarla karşılaşılmaktadır.
topraksız tarım tüm bu olumsuzlukları kendiliğinden ortadan kaldırır.
bunların dışında besin elementlerinin fiksasyonu gibi bir sorun söz konusu olmadı için daha az besin maddesi kullanılarak gübreden tasarruf sağlanır. ayrıca sulama suyunun kısıtlı oldugu alanlarda suyun optimum kullanımını sağlanmış olur, toprak işlemeye gereksinim duyulmaz, tarımsal mucadele işlemleri daha kolay ve etkili yapılır ve böylece üreticilerimiz topraksız yetiştiricilik sisteminde , diğer yetiştiriciliğe göre daha fazla ve yüksek kalitede ürünler elde ederler.
yalnız topraksız yetiştircilikte ilk tesis masraflarının yüksektir ve sürdürülebilirliği için daha fazla bilgi birikimi ve beceri gerektirmesi nedeniyle bu yetiştiricilik üreticilerin gözünü korkutmaktadır.
