Çocukluk döneminden gelen etkiler, kişisel deneyimler ve bilinçaltına bastırılan cinsellik, kişilerin gelecekteki hayatlarını şekillendirir" diyen Freud'un bu "dar" yaklaşımını aşan ve genişleten Fromm, bilinçaltının yalnızca bastırılmış cinsel güdülerden oluşmadığını, onun üzerinde toplumsal yapının, kültürel etkilerin ve gerçek hayat şartlarının da son derece belirleyici bir rol oynadıklarını savunuyor.
Değişik bir örümcek bilgisayar sistemi ile seçilen ülkedeki insanların belirli zaman dilimlerinde en çok hangi kelimeleri kullandığına bakılıp, bu kelimeleri süzgeçten geçirerek toplumun ruh halini analiz etmeleridir. Gerçekten de 12 Eylül sonrası bu şekilde Amerikan halkı üzerinde araştırma yapılmış olup, hala diğer ülkelerde de araştırmalar yapılmaktadır.
Şimdi ben bu yazımda ülkemin insanları ne kadar mutlu desem ve bir çok kişi de aynı şekilde fikir beyan etse Türkiye'de insanların mutlu olduğu sonucu mu çıkacak? Elbette hayır; analiz etme sistemi bu kadar basit değil, insanların bilinçliliği ölçülüyor. Bu daha tehlikeli bir durum.
