osmanlı devrinde top dökümhanesi olarak kullanılan, 1998 'den beri ise mimar sinan güzel sanatlar üniversitesi kültür ve sanat merkezi olarak kullanılan tophane 'deki yapı.
istanbul un fethinden sonra, 1470 li yıllarda yapılan askeri yapı. yapılış tarihi bilinmemekle beraber, hangi yapının üzerine kurulduğu da kesin bir cevaba ulaşmış değildir.
buna dair farklı görüşler savunulmuştur. tarihçi agoston un görüşüne göre, tophane eskiden bir bizans top dökümhanesiydi. ancak gerek batı lı ( kimi oryantalistler de dahil ) gerek ağır top osmanlı tarihçileri bu tezi fazla mantıklı bulmamaktadır. zira bizans ın, savaşlarda kullandıkları toplar oldukça sınırlı ve bizans ın topları üretim aşamasına geçebilecek kadar hesaplı değil yani masraflı ve yapımı zor toplar idi.
en fazla kabul gören görüş, tophane den önce burada galatalıların, cenevizlilerin bir top muhafaza deposu ile kiliseleri olduğu, fatih sultan mehmed han ile beraber yapıların yıkılıp yerlerine bu tophanenin yapıldığıdır. pasif ve sofu padişah ikinci bayezid döneminde yeni binalar ve topçu kışlaları ile mekan genişletilmiş ve daha kapsamlı hale getirilmiştir.
genişleyen sınırlar ve artan askeri ihtiyaçlara hazinenin cömertliği de eklenince, tophane, kanuni döneminde tamamıyla yıkılıp yerini muazzam bir yapıya bırakıyor. bu konuda, evliya çelebi nin, " burası muhasara olunsa ele geçirilemeyecek kadar büyük, kale gibi kırk arşın yüksekliğinde büyük duvarları olan bir binaydı " yorumu vardır.
yeni haliyle 1743 yılına kadar gelen askeri ihtiyaç mecrası, bu tarihte yangınlar ve zamanla harap olma nedeniyle tamamen yıkılıyor ve yerine, 1743 - 45 yıllarında, birinci mahmut tarafından yeni bir yapı inşa ediliyor.
tophane nin binaları ve içerisindeki lojman benzeri kısımlar da oldukça kapsamlı ve sayıca fazla idi. burada üretilen gülle ve topların muhafaza edildiği yer genellikle galata surlarının kuleleri olarak belirlenmiştir. bu envanter haricinde, yeni dökülen toplar ise saray burnu nun köşesinde bulunan ve topkapı sarayına ismini verecek olan yerde korunmuştur.
tophane i amire nin mülki ve siyasi sorumlusu topçubaşı idi. osmanlı daki ilk topçubaşı, ikinci murad devrinde bu işle iştigal olan sarıca usta adlı bir zattır. topçubaşı, savaşlarda topçu ve erlerin yerleştirileceği konumdan, topların savaş alanına nasıl götürüleceğine kadar birçok konuda yetkili idi. her ne kadar top döküm işinden topçubaşı sorumlu idiyse de, binanın ana sorumlusu, dökümcübaşı ya da ser rihtegan ı hassa denilen kişi idi ve içerideki külfetli işler ona bakmaktaydı. 1600 lerden sonra artan bir sorumlulukla idareyi ele alan dökümcübaşıları, askerlerin sevkiyatı ile ilgilenme işini topçubaşılara bırakmış ve tam anlamıyla yetkili konuma ulaşmışlardır.
tophane nin bir diğer görevlisi olan ve alım satım ve personel işlerinden sorumlu olarak çalışan emin, teknik ve parasal yönden tek yetkili idi.
bunların dışında, ırgatlar, hamallar, arabacılar, vardiyanlar ( gece nöbetçileri ), duagu, imam, muvakkit gibi kişiler de tophane nin selameti için çalışan kesimi oluşturmakta idi. normalde camilerde namaz vakitlerini belirlemek için çalışan muvakkitlerin tophane deki görevi, döküm süresi içerisinde madenlerin erimesi, olgun ve döküme hazır hale gelmesi gibi saatleri konrol etmek idi. imamlar ise, padişahın ve sadrazamın katıldığı büyük merasimlerde dua okumak ve kurban kesmekten sorumlu idi.
