93' harbinde (1877-1878 Rus-Osmanlı savaşında) ve Cumhuriyet Döneminde Türkiye'ye, özellikle Kars ve Iğdır'a göç etmiş Azeri Türkleridir.
Beklenenin aksine kara kaş kara göz değillerdir, çoğu beyaz tenli, renkli gözlüdür.
Terekemeler melez sayılabilirler.
Göç etmelerine rağmen köklerinden kopmamış, kültürlerine sımsıkı bağlı kalmışlardır.
Mutfakları epey zengindir.
Bizim terekeme şehirlerarası yolculuk yapmaktadır.
Otobüs mola verir, terekeme ihtiyaçlarını gidermek için, iner.
Geri döndüğünde restoranın önünde bir çok araba olduğunu görür.
Kendi arabasının hangisi olduğunu şaşırır.
Panikler, rast gele bir otobüse biner. Şöförün ordan bağırır:
Ayeee, ayyy millet hele bağın men bu otobosun adamıyam mı?
Bir azeri olarak sevdiğim insanlar. Bizim memlekette çokturlar. Şivelerimiz arasında pek fark yoktur.
Bir rivayete göre terk i mekke den gelmiş hatta... öyle anlatırlar ama gerçek değildir elbette.
Safkan türklerdir. Ben aslen kırcaaliliyim. Yani bulgaristan türküyüm. Öz vatanında sığıntı olmanın ne demek olduğunu bilirim. Terekemeler yani karapapak türkleri, çoğunlukla türk milliyetçisi olurlar. Çok acı çekmiş insanlar kendi değerlerine daha bağlı oluyorlar. Burada da terekeme bir yazar arkadaşım var. çok sayıda terekeme tanıdım. Ortak özelliklerini yazayım:
1. Nüktedandırlar. Bir terekeme ile konuşurken sıkılmazsınız, mutlaka güldürürler. Kendileri de gülerler. Çok neşeli, esprili ve mizahi yönleri gelişmiş insanlardır. Bunun altında yatan neden: üzüntülerini, borçalı'da toprak sahibiyken rus işgalinden sonra kars'ta ve civar illerde çektikleri seferberlik acılarını ve yoksulluklarının izlerini böyle silmeye çalışmalarıdır. Artık çoğu iyi durumdadır tabi ama türk soykırımlarının izleri kuşaktan kuşağa aktarılıyor.
2. Çok sinirlendiklerinde "urus tohumu", "ermeni dölü" diye saydırırlar. Bunu faşizan bulanlara ise şunu söylüyorum: kimse kimseden durduk yere nefret etmez. Neden "papua yeni gine tohumu" demiyorlar diye düşünmek lazım. Çok işkence görmüşler, ahıska türkleri gibi. Ama asla ajitasyon yapmazlar, kahramanlıklarını anlatırlar. Bu da türk gururundandır.
3. Dostluk, aile, aşk, akrabalık, çocuk ve hayvan sevgisi, doğaya saygı gibi güzel kavramlara çok değer veriyorlar. islam'ı en son kabul eden oğuzlardır ve şamanist gelenek ve karakterlerini sürdürüyorlar. Bir karapapak dostunuzsa, değerini bildiğiniz ve vefalı olduğunuz sürece dostunuzdur. Size aşıksa, yine aynısı geçerli. Aşkına sahip çıkar, yarı yolda bırakmaz. Pazara kadar değil, mezara kadardır yani.
4. Türkiye'de eeennnn fazla ozan, aşık terekemelerden çıkar. Doğaçlama şiir söyleme yetenekleri had safhada ve genetiktir. Çok güzel lebdeğmez yaparlar. Duygularını öyle güzel ifade ederler ki, şaşar kalırsınız.
5. Türklerden kız alırlar, türklere kız verirler. Çok değerli özellikleri olduğundan, kanlarını ve genlerini bozmak istemezler. Boy ayrımı yapmazlar, türk olmak yeterli.
Ha bir de çok inatçılar. Açıksözlüler ve hazırcevap olduklarından "şrrraaaannnkkk" diye her şeyi söyleyebilirler.
bizzat benim. diğer adımız karapapak. öncelikle terekeme türkmen demektir. ekseriyetle oğuz'un dağhan kolunun eymür boyuna mensubuz. tabii farklı türk boylarıyla (mesela salur) karışmışlığımız da var. türkiye'de 7 milyon civarında terekeme yaşamaktadır.
karakteristik özelliklerimiz yazılmış. öfkeli, kindar ve inatçı olduğumuz doğrudur. "bir insanı ikiye bölse de kılı kıpırdamayacak kadar soğukkanlı" denmiş. türk tarihinde bunu yapan çok sayıda karapapak kahraman vardır. düşmana son derece acımasız, kendi milletimizin insanlarına ise son derece mülayim, merhametli ve seveceniz. bunlar herkes tarafından bilinen şeyler.
azeri değiliz. azerbaycanlı da değiliz. borçalılıyız. azerbaycan vatandaşı olan terekemeler kendilerini azerbaycanlı olarak adlandırabilirler, en doğal haklarıdır. ben de türkiye vatandaşı bir terekeme olarak türkiye türkü olmaktan ve bu devletin bir ferdi olmaktan gurur duyuyorum. kars, ığdır ve ardahan türkiye'nin kalbidir. daima öyle kalacaktır.
borçalı ve ahıska'nın da bir gün birleşip türkiye'ye katılacağına inanıyorum. zamanında bazı azerbaycanlı devlet adamları borçalı ve revan'ı ruslara, ermenilere ve gürcülere peşkeş çekmişlerdi. bunu unutamam. borçalı gence hanlığı sınırlarında bir türk sancağı idi eskiden. terekeme ve ahıska türkleri tarafından, 1918 yılında tarihteki ilk türk cumhuriyetlerinden biri olan "güneybatı kafkas türk cumhuriyeti" orada kurulmuştu. borçalı yine kendi ayaklarının üstünde durup kendi kendini gürcü boyunduruğundan kurtaracaktır. terekemeler bu kudrete ve cesarete sahiptirler. hakkımızı mutlaka alacağız.
ayrıca çoğumuz genetik olarak doğaçlama şiir söylemeye yatkınız. bende de az buçuk var. türkiye'nin en büyük aşıklarından aşık şenlik, murat çobanoğlu, şeref taşlıova, sabri yokuş gibi üstadlar terekeme'dir.
öz vatanında sığıntı muamelesi gören türk topluluğu. ne türkiye, ne azerbaycan'da kabul görmüşlerdir. ahıska türkleriyle ortak kaderi paylaşırlar. ama artık kurdukları karapapak konfederasyonlarıyla seslerini duyuruyorlar.
en acımasız, düşmana karşı kindar topluluklardan biridir. rusları, ermenileri, gürcüleri tavuk keser gibi kesmeleriyle ünlüdürler. milisleriyle rusların ağzına sıçmışlar, öyle diyim. adamın götünden kan alırlar da, ruhunuz duymaz. çeçenlerle yarışacak seviyede gaddardırlar ama çeçenleri türk olmadıkları için hiç sevmezler.
kızları güzeldir fakat sert bir karaktere sahiptirler. ırk odaklı olduklarından türk olmayan etnik erkeklere yüz vermezler.
azerbaycanlılarla alakaları yoktur. azericeye yakın konuştukları için öyle sanılırlar. azeriler esmerdir, terekemeler gayet beyaz tenli oluyorlar.
"Aye dişlerim ağırir ehmeh yiyemirem" diyen ufak bir gribal enfeksiyonda dahi "hestesen sene Pal getiriv" deyip koskoca bir kavanoz bal hediye eden Şirin insanlar topluluğu.
Kürtlerle karıştıklarını iddia eden şeref yoksunu piçlerin iftiralarıyla lekelenemeyecek olan türk boyu.
Terekemeler türk'tür ve sadece türklerle evlenirler. Arada tek tük milli bilinç yoksunu mal çıkmış olabilir ama en az karışıklığa uğramış türk boyudur.
Mensubu olduğum türk boyudur. Oğuzdur.
Yukarıdaki girilerden ve kendi bildiklerimden yola çıkarak anlatayım.
Kars Arpaçay'lıyım. Arpaçay'ın ve Kars'ın büyük çoğunluğu terekemelerden oluşur. Kaynaklarda yoğunlukla Karsta olmak üzere Muş, Sivas, Ardahan, Iğdır da köyleri vardır. Türkiye cumhuriyeti iç göçleriyle beraber istanbul ve izmir'e akın etmişlerdir.
Fiziksel özelliklere gelince, genel olarak yapılıdır terekemeler . Göbeksiz adam zor olur. Boy ortalaması da yüksek olduğu için ki genel olarak 1.80, bir terekeme erkeği 80-90 kilogramın altına düşmez. Ten rengi olarak genel bir sınıflama yapmak mümkün değil. Bir zenci kadar siyahından tutun iskandinav kadar beyaz tenlisine kadar terekeme gördüm. renkli gözlü kişilere pek rastlanmaz.
Karakter meselesine gelince,
Yukarıda anlatılan gaddarlık, kindarlık, inatçılık düşmana yapılır ki insanoğlunun genel özelliğidir. Ancak şunu da ekleyeyim. Terekeme yeni tanıştığı insana en az önyargı ile yaklaşan insan tiplerinden biridir. Kendinden olana göstermediği saygı ve sevgiyi çok az ve az tanıdığı insana gösterir ki çok garipserim bu huyu. Sanıyorum sürekli göç etmenin bir sonucu olarak genlere işlemiş bir durumdur bu.
Ermeni intikam tugaylarına kök söktüren ve aynı zamanda çok da acısını çekmiş insanlardır terekemeler. Anlatılan hikayeleri babamın amcası olan Gazi Kişiden biliyorum. Kendisi 5-6 sene askerlik etmiş bir cumhuriyet genciydi. (vefat edeli 15 sene oldu.) Bize esir ettikleri milis ermenilerin kulak ve burunlarını kestiklerinden bahsederdi.
Yukarıda bahsettiğim sevgi saygılı konudan bahisle misafirperverlikte terekemenin üstüne yoktur. Kendini parçalar misafiri yemek yesin, çayını içsin diye. Memuru sever, vatanını sever, Atatürk'ü sever ve sekülerdirler. Misafirlere sunulan yemekler sıktan nadire doğru sıralıdır.
-Pilav, tavuk, çorba, tatlı
-Hangel, pişi, çay
-Haşıl
-son olarak kaz eti. aklıma gelenler bunlardan ibaret.
Mal varlığı olarak bakıldığında terekemeler ve Kars bölgesinden Türkiye zengini çıkmaz, zordur. Sebebi sermayesizlik ve geç açılmış olmadır. Devletin üst düzeyinde memuriyetleri yok denecek kadar azdır. Genelde esnaflık ederler. orta sınıfta yaşayan insanlardır.
Son olarak Kürtlerle karışmış olan Türk boyudur diyen kişi bunu neye dayanarak söyler veya kimden görmüştür bilmiyorum ama Kürtleri sevse de terekeme ırkının genel özelliği olan sarcasm,- istihza, trol, gülmeyi sevmek artık ne derseniz- sebebiyle kürt milletine hep mesafelidir terekemeler. Bildiğim bir deyiş vardır onu da ekleyeyim.
-Kürt Kürt küvere,
Kürdü vurdum duvara,
Duvar ikiye bölündü,
Kürdün g*tü göründü.
( Kürtleri çok severim onlarla beraber büyüdüm ama konuyu açıklamak için şunu yazmak durumundayım.)
Mensubu olduğum Türk boyu. Terekeme:Karapapak ikisi de aynıdır. Oğuz boyudur. Karakalpaklarla karıştırılır onlar uluğ Türkistanda yaşar ve Kıpçak boyudur. Terekemeler Türkiyede Kars Ardahan Muş Sivas Tokat Kayseride çok bulunurlar. Kanını silktimin mogolları tarafından katliama tabi tutulup Uluğ Türkistandan koparılmışlardır. Uluğ Türkistandan sonraki ana vatanları Borçalı (bugün Gürcistan sınırları içerisinde) ve Revandır ( silkik ermenistan sınırları içindedir. 1800lerin sonu 1900lerin başında Anadoluya gelmişlerdir. Bugün en çok Azerbaycan ve Türkiyede yaşarlar. Dilleri Oğuz kökenli olup Azerbaycan şivesine çok benzemektedir.
Genelde sunni olurlar. Şia olan Azerbaycanlılarla mezhep ayrılığına düşmeden Türke yaraşır şekilde yaşarlar.
dün bu boya mensup olduğumu öğrendim. sağolsun tarihçi amcaoğluyla inebildiğimiz kadar kökene indik.
93 olduğumuzu biliyordum ama derine inince terekeme türklerine kadar çıkmış bulunduk. kars - sivas - kayseri üçgeninde, hingel (hangel) - ayran aşı - kete gibi yemek kültürünün 93 den geldiği öğrenilmiştir. büyük büyük dedenin adı mihrali imiş ve öğrenmiş oldum mu ki terekeme türkleri tarafından çok kullanılan bir isimmiş. terekeme, türkmen sözcüğünden türemiş olduğu söylenmektedir.
ilber hocadan duyduğuma göre terekeme türkmen in arapça daki çoğulundan başka bişey değilmiş.
adamlar bildiğin türk yani.
ayrıca türkmen diye de bişey yoktur uydurmadır. türk tür o türk.
boy falan değildirler. bildiğin oğuz türküdürler.
terekeme arapça, türkmenin çoğuludur. türkmen de zaten arapların türklere koyduğu biğr isimdir.
oğuzdurlar.
uyduruk adları benimsemeyelim. millet farklı bişsey sanıyor.
Kelime anlamı "terk-i mekkeden" yani Mekkeyi terk edenler anlamına gelir. Islamiyet Mekke'de yayılınca artık burada yaşanılmaz deyip oradan göçen Türklerdir.
Terk-i mekkeyle alakaları yoktur. Mekkeyle bir alakaları yoktur. Öz yurtları kafkasyadır.
Terek ırmağının yanında olmaları ve terek kelimesi de türk/türük kelimesinin ilk hallerinden biri olmasından gelir. türk-türkmen ile terek-terekeme aynıdır.
