teizm , tanrıcılık : tanrının varlığına, insanlara din gönderdiğine inanan bir düşünce akımıdır. tüm varlıkların yaratıcısı olan bir tanrıya inanılır. tanrı
insanlar ve dünya işleri ile devamlı ilişkidedir. teist tanrıya , dine ve peygamberlere inanır.
deizm , yaradancılık : mantık ve doğa kaynaklı, dinleri reddeden tek tanrı inancıdır. dinler reddedildiği için peygamberler,kutsal kitaplar, sevap, günah, ibadet, dua, kader, ahiret, cennet, cehennem, vs. gibi kavramlar bu inanışta yoktur. deizm de sadece evrenin işleyişi için doğa kanunlarını koyan, insana ve doğaya karışmayan bir tanrıya inanılır.
deist tanrının var olduğuna fakat evrene hiçbir müdahalede bulunmadığına inanır. bu nedenle organize dinlere mensup değildir. teist dendiği gibi deizmi kapsar. tıpkı din mensuplarını kapsadığı gibi. (bkz: aramızdaki deist)
Deizm Latince’de “Tanrı” anlamına gelen deus kelimesinden türetilmiş olup Grekçe’de yine “Tanrı” anlamındaki theostan gelen teizm terimiyle aynı sözlük anlamına sahiptir. Ancak XVI. yüzyıldan itibaren hıristiyan dünyasında başlayan felsefî ve teolojik tartışmalarla birlikte teizm terimi Ortodoks inançları savunan kesim için, deizm ise geleneksel inançlardan sapan düşünürler için kullanılmaya başlanmıştır. Deizm kelimesinin ilk kullanılışlarından birine, Calvinci bir ilâhiyatçı olan Pierre Viret’nin Instruction chrestienne (Cenova 1564) adlı eserinde rastlanmaktadır. Viret bu eserinde, kendilerini ateistlerden ayırmak için deist ismini alan bir grup filozof ve edipten bahsetmiş, kimliklerini vermediği bu kişileri, Allah’a ve O’nun âlemi yarattığına inanmakla birlikte Îsâ Mesîh’i ve Hıristiyanlık doktrinlerini inkâr eden ateistler olarak suçlamıştır.
Kelimeler bazen aynı manaya gelse de zamanla ayrışabilir. Mesela örgüt kelimesi ile teşkilat kelimesi aynıdır. Ama zamanla örgüt biraz daha olumsuz bir mana yüklenmiştir. Birine "örgütçü müsün?" demekle "teşkilatçı mısın" demek günümüzde çok farklı tepkilere yol açar.
