iletişim yayınlarından çıkan baskısında önsözü okunmaması gereken kitap. oğuz atay önsöz yazmayı sevmediği için onun yerine önsöz yazan cavat çapan sağolsun tutunamayanlar'ın ve bu kitabın sonunu çat diye söylemiş.
Oğuz Atay'ın en sevdiğim kitaplarında biridir. Bir bölümü vardır ki kitabın en çok sevdiğim bölümüdür.
"Kızı üzmüyorsun ya Hikmet?" diye mırıldandı Hüsamettin Bey.
"Üzüyorum albayım. Sonra gidip ne diller döküyorum bilseniz. 'Neyin var canım?' filan diyorum. Daha neler söylüyorum. Gözlerine filan bakıyorum. Siz gerçekten doğru söylüyorsunuz albayım: Ben adam olmam. Ben, tek başıma yaşamalıyım; başkalarını zehirlememeliyim. Dama çıkıp ulumalıyım kurtlar gibi."
"Kediler," dedi Albay; "Miyavlarlar." Hikmet gülümsedi; "Sizi de bu mizah duygusu kurtarıyor albayım." Ellerini iki yana açtı: "Ne yapalım? Şehir kurtları da yer darlığı dolayısıyla dama çıkıyor. Kendime engel olamıyorum: Yanımda sıcak bir varlık bulunca bencil oluyorum. "(...)
epelere tırmanan taylar gibi, ciğeri şişmiş, dili dışarıdadır. Ölene dek koşmaya yeminli bir tay. Güneş batınca o da batar. Tepede izi, gölgesi kalmamacasına kaybolur gider. izsiz kahramanların hikayesi, tehlikeli hikayelerin ismi.
"fakat, allah kahretsin, insan anlatmak istiyor albayım; böyle budalaca bir özleme kapılıyor. bir yandan da hiç konuşmak istemiyor. tıpkı oyunlardaki gibi çelişik duyguların altında eziliyor. fakat benim de sevmeğe hakkım yok mu albayım? yok. peki albayım. ben de susarım o zaman. gecekondumda oturur, anlaşılmayı beklerim. fakat albayım, adresimi bilmeden beni nasıl bulup anlayacaklar? sorarım size: "nasıl? kim bilecek benim insanlardan kaçtığımı? ben ölmek istiyorum sayım albayım, ölmek. bir yandan da göz ucuyla ölümümün nasıl karşılanacağını seyretmek istiyorum. tehlikeli oyunlar oynamak istiyor insan; bir yandan da kılına zarar gelsin istemiyor. küçük oyunlar istemiyorum albayım."
otuz kasım iki bin on bir öğleden sonra aldığım karar ve bu buralarda bulunsun: "ileride bir oğlum olursa ismi atay olacak."
hayatın aslında kötü temsil edilmiş oyundan ibaret olduğu, gerçeklerin sinir bozuculuğu, aydın kişinin ülkemiz ve kendi eksenindeki buhranları, yalnızlığın keskin yüzeylerinin zamanla verdiği acıları ve bidünya anaforu/parodiyi/anektodu işte ne varsa içinde yaşanmış ve düşünülmüş yarattığı karakterler ve oyunlar üzerinden yansıtmıştır bizlere eseri üzerinden oğuz atay. ona aldırış etmeyenlere inat bir gövde gösterisi niteliğinde bu yoğun sayfaları salmıştır kainata ve zamanın ellerine bırakmıştır. okudukça anlamaya çalışırız onun yalnızlığını/serzenişlerini. anladıkça kendimizden parçalar buluruz, anladıkça üzülürüz/sitem ederiz içimizden. ve kendisiyle aynı memlekette yaşamış olmaktan dolayı buruk bir sevinç yaşarız. ne kadar aynı topraklarda yaşamış olsak bile aslında ne kadar farklı limanlara yelken açmış olduğunu görürüz.
"oğlum hidayet, biz burada gerçek,hayal ve anılarla birlikte gayet sıkışık bir vaziyette bulunuyoruz."
cümlesi kitabın özeti gibidir. gerçek kurguyla, kurgu anılarla karışır gider. otobiyografik bir kitaptır. çok iyidir. yıllar sonra okuyunca bile çok iyidir.
çocuklardan, kadınlardan ve perşembe günlerinden hazetmez hikmet. küskün bir aydındır aynı zamanda ama sosyal meseleler yeşillik kalır hikmetin hayatında. çünkü asıl sorun varoluşsaldır, bölünmüştür hikmet. (hikmet 1-2-3-4-5-6-7) hikmetin parçaları arasında işbirliği yoktur. bu yüzden tutunamamıştır. bu yüzden oyunlar yazar, oyunları gerçeklerle harmanlar gayr-i ihtiyari.
çoğu tutunamayanları daha çok beğenir.tehlikeli oyunlar için tutunamayanlardan daha iyi diyemem ama en az onun kadar iyidir. hikmet benol'un zihnine gireriz albayı tanırız.. çok çok güzeldir.
seyyar sahne geçtiğimiz bir iki yıl oynamıştı sahnede tehlikeli oyunları. ben de pek bir beklenti içine girmeden gitmiştim. tek kişilikti çünkü oyun. o kadar güzel uyarlamışlar ki tiyatroya. oyuncu zaten mükemmeldi. hikmetin o içindeki gelgitleri.. kahkahalar atıp hemen hüzünlenmesi.. gözlerim dolarak izledim. kesinlikle tavsiye ederim. çok çok güzeldi. tabiki eksikler vardı kitaptan ama oyunculuk o kadar etkileyiciydi ki silindi gitti eksikler.. umarım önümüzdeki zamanlarda bir daha denk gelirim. tekrar izlemek çok isterim.
--spoiler--
«Hep böyle yaşamayı düşünmüyorsun herhalde.» Hikmet, kahveye uzandı. (Acele etme.) Kahveyi almadan geri çekildi: «Düşünüyorum. Yani, nasıl yaşamak gerektiğini düşünüyorum, demek istedim. Şimdi oldukça vaktim var düşünmek için. Bir de geçmişim olmasaydı, çok rahat edecektim. Bazıları da, sadece geçmişimi düşünmek için gecekonduya çekildiğimi söylüyorlar.» «Kimler?» Hikmet güldü: «içimdeki bazıları. [...]
--spoiler--
sağda solda bu romanı sürekli övmekle meşgul olanları anlamakta zorlanıyorum. etiket meraklısı insanlar olmalı birçoğu. zira "abi oğuz atay, tehlikeli oyunlar çok iyi yeğa" şeklindeki konuşmalar çok prim yapar. en azından yaptığını zannederler.
Ey zavallı milletim dinle! Şu anda, hepimiz burada seni kurtarmak için toplanmış bulunuyoruz. Çünkü ey milletim, senin hakkında, az gelişmiştir, geri kalmıştır gibi söylentiler dolaşıyor. Ey sevgili milletim! Neden böyle yapıyorsun? Neden az gelişiyorsun? Niçin bizden geri kalıyorsun. Bizler bu kadar çok gelisirken geri kaldığın için hiç utanmıyor musun? Hiç düşünmüyormusun ki, sen neden geri kalıyorsun diye durmadan düşünmek yüzünden, biz de istediğimiz kadar ilerleyemiyoruz. Bu milletin hali ne olacak diye hayatı kendimize zehir ediyoruz. Fakir fukaranın hayatını anlatan zengin yazarlarımıza gece kulüplerinde içtikleri viskiler zehir oluyor. Zengin takımının hayatını gözlerimizin önüne sermeye çalışan meteliksiz yazarlarımız da aslında şu fakir milleti düşündükleri için, küçük meyhanelerde ağız tadıyla içemiyorlar. Ey şu fakir milletim! aslında seni anlatmıyoruz. Sefil ruhlarımızın korkak karanlığını anlatıyoruz. işte onun için sana yanaşamıyoruz. Senin yanında sığıntı gibi yaşıyoruz. Peki hiç utanmıyor muyuz? Hiç utanmıyoruz.
