bir anlam inceliği yaratmak(haşa allaha mahsus amma)ya da nükte yapmak için,şairin(ki bu halktan biri de olabilir)bildiği bişeyi bilmiyormuş gibi yapması
çoğu kez mübalağa(abartma)ve istifham(soru sorma)sanatlarından da yararlanılır
meselaa meselaaaa mmm buldumm
benimmi allahım bu çızıklı yüz demiştir cahit sıtkı tarancı halbuki biliyordur o yüzün bal gibi de kendisine ait olduğunu ama işte okuyucu da dehşet uyandırmak için bi yandan da akıcılığı sağlamak için böyle bi cümle serpiştirivermiştir araya
sular mı yandı?
neden tunca benziyor mermer dizelerde tecahuli arif sanatı kullanılmıştır.
siirin tamamı
MERDiVEN
Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak
Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak…
Sular sarardı… Yüzün perde perde solmakta
Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta…
Eğilmiş arza, kanar, muttasıl kanar güller
Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller
Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer?
Bu bir lisân-ı hafîdir ki rûha dolmakta
Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta…
şairin okuyucusuna salak rolü oynadığı ve bilmemezliği genellikle soru işareti becerdiği edebi san'attır...
şakaklarıma karmı yağdı ne var?
benim mi allah'ım bu çizgili yüz?
espri, makara yapılırken en fazla kullanılan söz sanatıdır. şöyle ki;
-cannım seni çok seviyorum, biliin mi?
-ben bilmem beyim bilir!
gördüğünüz gibi espri iyi olmak zorunda değil.
öğretmenlerin sınıftaki arif le dalga geçmek için tecavüzcü arif şeklinde telafuz ettikleri edebi sanat. lise yılları için bu arif e bir çeşit iltifattır. öte yandan bu espiriyi duyduktan sonra hayatınız eskisi gibi olmayacak, dünyada bu kadar mal insanlar bile olduğunu anlayacaksınız.
Anlamla ilgili sanatlardandır. Bilinen bir gerçeği, bilmez görünerek söylemek yöntemiyle yapılır. Bilinen şey, bilinmiyormuş gibi anlatılırken genellikle bir espriye dayandırılır. Bu yapılırken mübalağa ve istifham sanatından da yararlanılır.
Örnek: su kasidesi'nden
Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem
Ya muhît olmuş gözümden günbed-i devvâre su
Fuzulî
(Bilmiyorum, dönen kubbe mi su rengindedir, yoksa gözyaşlarım mı gökyüzünü kaplamıştır.)
Fuzuli, kubbenin, yani gökyüzünün mavi renkte olduğunu bilmiyor gibi görünüyor. Aslında gözyaşlarının gökyüzünü kaplayacak kadar çok ağladığını belirtmek için bu yola başvurmuştur.
en çok kullanılan örneklerden birisi de ahmet haşim'in merdiven şiiridedir:
Egilmis arza, kanar, muttasil kanar güller;
Durur alev gibi dallarda kanli bülbüller,
Sular mi yandi? Neden tunca benziyor mermer?
soru sorma sanatıyla birlikte mermerin neden tunç rengi olduğunu sorgular, aslında bilir nedenini çünkü ahmet haşim'in kullandığı renkler kızıl, kırmızı, sarıdır. bunlar akşamın oluşunu ve bir vahşetin çağrışımıdır yani fauvizm vardır.
Şakaklarıma kar mı yağdı ne var?
Benim mi Allahım bu çizgili yüz?
Ya gözler altındaki mor halkalar?
Neden böyle düşman görünürsünüz,
Yıllar yılı dost bildiğim aynalar?
dizelerinde de görüldüğü gibi bilip de bilmiyormuş gibi yapma sanatıdır.
