suriye selçukluları hükümdarı. sultan alparslan'ın oğlu melikşah'ın da kardeşidir. abisi öldükten sonra sultanlığı ele geçirmeye çalışmış ve yeğeni sultan berkyaruk'u oldukça uğraştırmıştır. fakat akil devlet adamlarının uğraşları ve de kaderin sonucu berkyaruk sultan olmuştur.
tutuş ise berkyaruk ile aralarındaki bir mücadele sırasında, oğlunu öldürdüğü bir emir olan sungurca tarafından başı kesilerek öldürülmüştür.
büyük selçuklu sultanı melikşah ın kardeşi olan meliktir.
melikşah ın donanımlı ordusunun başında suriye üzerinde hakimiyet kurmaya çalışmasından başka çabası olamamıştır.
musul emiri şerefü d devle müslim i, türkmen beylerinin yoğun gayretleri sonucunda şam civarından uzaklaştırmıştır.
alp arslan ve melikşah devirlerinin değerli komutanı atsız ı ( melikü l mu azzam ) da, melikşah ın geçmişte fethedilen güney suriye topraklarını kendisine vermemiş olması sebebiyle öldürtmüştür.
tam adıyla 'Ebu Said Tacüddevle Tutuş', 'Büyük Selçuklu Devleti' hükümdarı Alp Arslan'ın oğlu, 'Suriye Selçuklu Devleti' hükümdarı.
Tutuş, babası alp arslan'ın ölümünden sonra büyük selçuklu devleti hükümdarı olan kardeşi 'Melikşah' tarafından 1079 yılında Şam kentine 'Selçuklu emiri' olarak tayin edildi.
kuvvetli öngörüleri ve güçlü liderlik vasfı olan alp arslan'ın, kardeşler arasındaki bu görev dağılımını, ölümünden önce yapmış olduğu da birçok tarihçinin nerede ise ortak kanaatidir.
tutuş, malazgirt savaşı da dahil olmak üzere büyük askeri başarıları bulunan 'oğuzlar'ın 'kayı boyu'ndan 'artuk bey' ile el ele vermeleri sayesinde bölgede kısa sürede egemen bir güç haline geldi ve suriye'nin kıyı bölgeleri haricindeki, çoğu türkmen beyliklerinden oluşan diğer bölümleri ile, bugünkü lübnan ve filistin'i de kapsayan geniş bir alanda egemenlik sahası oluşturdu.
tüm semavi dinler için önemli bir bölgede kurulan bu hakimiyet, kardeşi melikşah'ın liderliğindeki büyük selçuklu devleti için de önemli bir güvence oluşturuyordu.
ancak, tutuş'un bölgedeki hızlı yükselişi, gerek 'anadolu selçuklu devleti'nin kurucusu olan kutalmışoğlu 'süleyman şah'ı ve gerekse tutuş'un kardeşi 'melikşah'ı tedirgin etmeye başlamıştı. buna mukabil, tutuş'un 1085 yılına kadar, anadolu selçuklu devletine karşı bir husumeti tarih kayıtlarında yer almaz.
1085 yılında Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ın Antakya'yı ele geçirdikten sonra bütün Suriye'ye sahip olmak istemesi ve melikşah'ın da bu duruma kayıtsız kalması, tutuş'u, Süleyman Şah'a karşı kuvvet oluşturmak zorunda bırakmıştır.
elbet! bu durumdan, devlet eliyle kotarılmış tarih kitapları ve ceddinin kahramanlıklarıyla galeyana getirilmeye çalışılan genç kesime yönelik milli eğitim müfredatında yer verilmez.
süleyman şah, antakya'dan sonra Halep'i kuşattı. Kentin valisi olan 'ibn-i Huteyti' Tutuş'tan yardım istedi. Tutuş, yanına yetenekli kumandan Artuk Bey'i alarak, 1086 yılında Halep yakınlarında Süleyman Şah'la karşılaştı ve anadolu selçuklu hükümdarı süleyman şah'ın ordusunu 'Ayn Seylem Savaşı'nda bozguna uğrattı ve Süleyman Şah'da bu savaşta öldü.
artuk Bey'in dört erkek evladından 'Sökmen ve ilgazi Bey', babalarının ölümünden sonra Türkmenler ile beraber Suriye'nin fethinde Sultan Alp Arslan'ın oğlu Tacüddevle Tutuş'un maiyetinde büyük hizmetler vermişler ve Kudüs'e yerleşmişlerdi. Tutuş, bu önemli hizmetlerinden dolayı Kudüs'ü bu iki kardeşe verdi.
Tutuş Halep'i eline geçirerek kendisini Suriye'nin sultanı ilan etti. Ancak Melikşah Suriye'ye gelerek bölgeyi tekrar Büyük Selçuklu Devleti'ne bağladı. Tutuş ise Şam'a geri çekilmek zorunda kaldı.
Tutuş, 1094 yılında Büyük Selçuklu Devleti tahtına geçen yeğeni Berkyaruk'la saltanat mücadelesine girdi. 1095 yılında Berkyaruk'un ordularıyla Rey kenti yakınlarında yaptığı savaşı kaybetti ve bu savaşta öldü.
