şah-ı merdan; mertlerin şahı*, tığ-ı teber; hilal şeklinde kılıç anlamındadır. bu deyim tarihte, aleviler tarafından hz. ali'yi; yeni yeni kahramanlıklara hazır bir yiğit olarak tasvir etmek için kullanılmış olmakla birlikte, ifade ettiği anlam zaman içerisinde bozularak; 'elinde hilal şeklinde kılıcından gayrı hiçbir şeyi kalmamış bir yiğit'i ifade eder hale gelmiştir.
tarihteki anlamının, günümüzdeki anlamına dönüşmesinde kimlerin parmağı olduğunu tahmin etmekse hiç de zor olmasa gerektir.
bugün derste hocamdan duyunca şöyle bir etkilendiğim, ayrıca büyük bir söyleyiş güzelliği olduğunu düşündüğüm deyim.
anlamı da sersefil kalmak demekmiş. teber sanırım balta demekti. yani tığ gibi bir balta. merdan'ın da farsça kökenli "mer"den geldiğini düşünürsek -ki kürtçe'de de buna yakındır: (bkz: mir)- "erkeklerin şahı" anlamında kullanılmış. yanlışım varsa düzelt sözlük.
neyse fazla kurcalamaya gerek yok zaten. bildiğin "tığ-ı teber şah-ı merdan" işte.
