Süryanice, Pers imparatorluğunun resmi dillerinden biri olan Aramcanın bir lehçesidir. Bu dil Kuzey Mezopotamyada ve eski Antakya çevresinde konuşulurdu. Birinci yüzyılda bu bölgelerde birçok kişi Hristiyanlığa ve isa Peygamber'e iman etti. Süryanice yazı dili olarak ikinci veya üçüncü yüzyılda geniş çapta kullanılmaya başlandı.
isa peygamber zamanında Antakya surlarının içinde kullanılan yaygın dil Yunanca olsa da surların dışında yaşayan insanlar genelde Süryanice konuşurdu. Bu dönemde, isa'nın havarileri onlara vaaz etti ve Hristiyanlığı kabul ettiler.
Elçilerin işleri 11:20, 21
Kutsal kitabı kopyalayarak, korunmasına yardımcı olmuşlardır. Peşitta da denilen bu Süryanice kopya, Kutsal Kitap metninin kopyalarının en eski ve en önemli örneklerinden biridir. Kutsal kitabı ayırmamış, 4ünü de birleştirmişlerdir.
Günümüze kadar ulaşan diğer el yazmaları Sina ve Cureto mukaddes kitabın Süryanice kopyalarıdır ve M.S 5. yüzyıla tarihlenirler.
MS 1. yüzyılda Antik Aramice’nin kuzey lehçelerinden biri olarak filizlendi; ana vatanı Antakya–Urfa hattıydı. ilk yazılı örnekleri, Hristiyanlık öncesi dua metinleri değil, incil’in Aramice çevirileriydi.
MS 3. yüzyılda “Nazoreet Kilisesi” ayin dili olarak Süryanice’yi seçince bölgedeki manastırlar birer kültür ve eğitim merkezi haline geldi; Edessa okulları “okuma-yazma Süryanicedir” dercesine bilginin kaynağı oldu.
MS 5. yüzyılda, Sasani sınırındaki manastırlara göç eden keşişler zeytin dallarıyla birlikte papirüs rulolarını da taşıdı. Süryanice, hem papirüsteki el yazmalarında hem de kayalara oyulmuş kitabelerde yaygın biçimde kullanıldı.
MS 7. yüzyılda Arap fetihleriyle birlikte pek çok metin Arap harfleriyle kodlandı; ama köylerin dar sokaklarında ve ibadet sırasında Süryanice mısralar hâlâ yankılanıyordu. Dil, resmi alanlarda geri çekilmiş, farklı bir toplumsal hafıza alanı oluşturmuştu.
MS 10. ila 12. yüzyıllarda Haçlı Seferleri yoluyla Avrupa’nın entelektüel çevrelerine taşındı. Venedik ve Paris’teki gizli çeviri atölyelerinde Süryanice metinler Latince’ye, Yunanca’ya ve Hebraice’ye aktarılırken büyük bir bilgi alışverişi yaşandı.
Günümüzde birkaç bin kişi anadili olarak koruyor; liturji mısralarında kadim bir yankı hâlâ sürüyor. Her harfi, tarihin tozlu raflarından bugüne uzanan yaşayan bir kültür köprüsü.
