cengiz han döneminde yapılanları pek sevmesem de bu adamı taktir etmek gerekir çünkü çok başarılı bir komutandır. girdiği bütün savaşları kazanmıştır cengiz han'ın savaş başarılarının arkasında olan gizli kişilerden biridir. özellikle doğu avrupada yaptığı savaşlar ona ün kazandırmıştır. yeni savaş taktikleri ve savaşlardaki hızı onun ayrıcalıklı yönüdür.
orta avrupa seferine cengiz han'ın çocuklarının taht kavgaları yüzünden son vermiş eğer bu sefere devam etse belki parise kadar gidebilirdi. *
moğoldur kendisi. zaten bu başarıları ** ya bir türk ya bir moğol yapardı. yeryüzünüde türklerle beraber üstün bir ırk varsa o da kardeş veya yakın akraba moğollardır.
Çook sevdiğim bir arkadaşımın ismi.
ilkokulda, lisede bu ismi öğretmenlere açıklamakla geçti garibimin ömrü.
En son bilmiyorum deyip geçiyordu.
Söylemesi çok hoş ve canım kadar sevdiğim arkadaşımın ismi.
Subutay dogrusu sübedey dir. Esasen tuva türküdür. Dünyanın gördüğü en iyi komutanlardan biridir. Kendisini çok takdir ederim. Asker olsaydım en büyük idolüm olurdu net.
Cengiz Han'ın en ünlü komutanlarındandır.
Cengiz hanın oğlu ögeday baştayken macaristan, bulgaristan ve avusturya gibi ülkeleri stratejik zekasıyla perişan etmiştir.
Batıya doğru giderken Ögedayın ölüm haberi gelmiş ve imparatorluğun merkezine dönmek zorunda kalmıştır.
Eğer geri dönmek zorunda kalmasaydı batıyı baştan sona fethedeceğinden eminim.
Ha buarada cengizhanın büyük oğlu aynı zamanda da çok sevdiği Cuciyi Cengizhanın emriyle boynunu keserek öldürmüştür. (bkz: cuci)
Turan coğrafyasının yetiştirdiği Mete Han, Cengiz Kağan ve Emir Timur ile birlikte yetiştirdiği en önemli askeri dehadır. Kendisi aslen Tuva Türküdür. Moğol kaynaklarında Sübedey olarakta geçer. Türkiye de pek bilinmesede özellikle Rusya ve avrupa seferleriyle tanınmış bu moğol orlok u, avrupada hak ettiği değer verilip adından çokça bahsedilmiştir.
Büyük han Cengiz in ölümünden sonra Ögeday döneminde hazar denizinin kuzeyinden rusyaya girmiştir. ilk başta kendilerinden kaçan kıpçakları(kumanları) bahane ederek hücuma geçmiştir. Birleşik rus ve kıpçak ordularını kalka savaşıyla tarumar etmiştir. Ardından tüm knezlikler teker teker düşmüştür. Bu zamana kadar tarihte gördüğüm rusyaya kışın taarruz edipte başarılı olan tek komutandır. Napoleon ve hitler bile döneminin modern ordularıyla bu işin altından kalkamamış ve çöküşe uğramıştır. Bildiğim kadarıyla yerleşim yerlerine donmuş nehrin üzerinden girmiş ve halkı şaşkınlığa uğratarak perişan etmiştir.
Döneminin en iyi orduları olan birleşik alman, leh, macar ve kıpçak ordularını tek bir savaşta kesin zafer elde ederek yenmiştir. Üstelik düşmanların kendisinin dört katı orduları olmasına rağmen bunu başarmıştır.
Baharda italya ve orduları harap olmuş Almanya ve lehistanı ilhak edip fransa da cenk etmektir. Maalesef bu planını hayata geçirememiştir. Çünkü büyük han Ögeday ölmüştür. Yeni han seçimi için ordularıyla birlikte geri çağırılmıştır.
Ne kadar uğraştıysada sefere devam edememiştir. "Büyük hanı siz seçin benim kabulümdür." tarzında itirazları olduysada kabul edilmemiştir. Cuci nin oğlu Batu hanı ardında yeterli miktarda orduyla bırakarak geri dönmüştür.
Doğuda ise Cengiz Han ın diğer oğlu Çağatay ın tahtı zor ele geçirmek gibi bir planı vardır.(darbeci kalgay) Ögeday tahta oğlu Güyük ün geçmesini vasiyet etmiştir. Subutay geldiğinde ilk başta onunda darbeci çağatay ı destekliyeceği düşünülerek korkulmuştur. Ama Subutay, diğer orlok Cebe ve Cengiz hanın kardeşleri Kaçyun ve Hazar ile birlikte Çağatay ın bu planını engellemiş ve tahta Güyük ü çıkarmıştır. Subutay ın bu tutumu çok önemlidir. Askerin üzerinde Subutay ın çok büyük tesiri ve prestiji vardır. Eğerki Çağatay ı destekleseydi tahta geçmişi işten bile değildi. Sonrasında ise Subutay avrupa seferi iptal edildiği ve yaşıda ilerlediği için emekliliğini isteyip doğup büyüdüğü Tuva ya yerleşmiş ve istirahata çekilmiştir. Ve orada ebedi uykuya yatmıştır.
Kısacası Subutay 13. Yüzyılın en önemli adamlarındandır. Hatta en önemlisidir. Ögeday ölmeseydi ve Subutay Çağatay ı destekleseydi tüm ortaçağ ve dünya tarihi bambaşka yazılabilirdi.
inanıyorum ki ilerleyen süreçte Subutay ın değeri ülkemizde de hak ettiği yeri bulur ve hayatıyla ilgili yabancı makaleler ve kitaplar Türkçeye çevrilir ve bizde birinci ağızdan bunları okumanın zevkine varırız.
Cengiz Han’ın dört önemli komutanından biri. 32 ülkeyi fethetmiş ve 65 savaşı kazanmıştır. Kendisinde Napolyon’un bir generalde en çok olması gerektiğini düşündüğü kumarbaz ruhu vardır. Çini fethettikten sonra taş taş üstünde bırakmamaya karar vermiş ve ülkeyi sadece atların otlanması gereken bir yer olarak görmüştür ancak dönemin Hakanı Ogedai buna izin vermemiştir. 3 yıl içinde hem çini hem Kore adasını almıştır.
Ayrıca kendilerini kuşatmaya gelen Rus askerlerinin ilerleyişini durdurmak için ateşler yaktırmış, Daha sonra dumanlardan faydalanarak okçularına ateşli okları fırlatma talimatını vererek 18.000 asker ile 40.000lik Rus ordusunu tarumar etmiştir.
Ek Bilgi : Moğollar her zaman diplomasiden yana olmuşlardır. Ancak hem şah hem de Kiev prensi Moğolların elçilerini öldürmüşlerdir.
Cengiz han’a şu sözü vermiştir.
Bir fare gibi olacağım ve diğerlerini toplayacağım. Siyah bir karga gibi olacağım ve sürüyü toplayacağım. Keçe bir örtünün atı örttüğü gibi, seni örtmesi için askerler toplayacağım. Keçe bir örtünün çadırı rüzgardan koruduğu gibi, senin çadırını koruması için büyük ordular toplayacağım.
Tarihçiler tarafından Tuva Türklerinin Uranhay kabilesinden olduğu kabul edilen Subutay, Cengiz’in saflarına katıldığında çocuk sayılabilecek bir yaştaydı. Babası Çarçuday ve Cengiz Han’ın babası Yesügey arasında sağlam bir dostluk vardı. Bu dostluk neticesinde Çarçuday, Subutay’ın abisi olan Çelme’yi daha bebekken Yesügey’in himayesine bırakmıştı. ilerleyen dönemlerde Çelme ve Temuçin (Cengiz Han) yakın arkadaş olacaktı. Fakat Yesügey’in öldürülmesi üzerine iki arkadaş kaçak bir hayata sürüklenmiş, zorlu bir sürece girmişti. Tam tarihi bilinmese de Subutay’ında Cengiz ve abisine katıldığı zaman dilimi bu noktadadır. Büyük Moğol imparatorluğu’nun temellerinin atılmaya başlandığı dönemden Cengiz Han’ın oğlu olan ögeday’a kadar süren askeri başarılar dizisi bu şekilde başlamıştır.
Subutay’ın imparatorluktaki önemli yerini kavramak için Fransız yazar Leon Cahun’un şu sözlerine başvurabiliriz: “Cengiz Han’ın siyasetiyle hazırladığı yönetimiyle koruduğu her şeyi kılıcı ile tamamlayan insan kılığına girmiş bir savaş tanrısıydı. Subutay’ın bu denli başarılı ve ileri görüşlü olabilmesini sağlayan faktör bilinen dünyanın dört bir yanına dağılmış olan casuslarıydı. Avrupa’da Moğolların gerçek olup olmadığı tartışmaları sürerken, Subutay pek çok yerel lordun ve kralın sarayına sızmış ve derin istihbaratlar toplamayı başarmıştı. Aynı zamanda Cengiz Han’ın güvendiği kişilerden oluşan cengiz'in 4 Köpeği adlı ekibin en göze çarpan üyesi olmuştu. Yemini sırasında söylediği, Sıçan gibi olacağım ve başkalarını toplayacağım. Kara karga gibi olacağım ve büyük sürüler toplayacağım. Atı örten bir keçe battaniye gibi seni saracak askerler toplayacağım. Çadırı rüzgardan koruyan keçe örtü gibi çadırını korumak için büyük ordular kuracağım.” sözü ile güvenirliğini ve sadakatini gözler önüne sermiştir
Çin ve Kore Seferleri
Subutay, Cengiz’in birliği sağlamak için yaptığı pek çok savaşa katılmıştır, fakat ilk büyük savaşı Han’ın öncü birliği olarak Kuzey Çin üzerine katıldığı seferdir. Çin seferi sonrası yeni strateji ve plan yapmak üzere duran Moğol ordusunun aksine boş durmayarak Kore’yi fethetti. Ardından Cengiz Hanla birlikte başkent Karakorum (Karakurum)’a döndü. Moğol tüccarları katlederek Cengiz’in nefretini kazanan Harzemşahlar bir sonraki hedef oldular. Karakorum’dan 55 bin kişilik bir ordu başlarında Cengiz Han ve Subutay ile harekete geçerek kısa sürede Harzemşahları yok etti.
Rusya ve Avrupa Seferleri
Sefer sonrası Cengiz başkente dönerken orduyu Subutay’ın emrine vererek Rusya’yı Moğol imparatorluğuna bağlamasını istedi. Soğuk kış şartlarına ve zorlu Rusya coğrafyasına rağmen; Napolyon ve Hitler gibi askeri deha sayılan kişilerin alamadığı Rusya’yı alan Subutay, Han’a bir mektup yazarak Avrupa seferi için izin istedi. Gelecek cevaptan neredeyse emin olan general vakit kaybetmeden Kuzey iran, Azerbaycan ve Güney Kafkasya’yı fethetti. iki tümenden oluşan ordusuyla Avrupa’da başarı üzerine başarı kazanan Subutay, Cengiz Han’ın ölümü üzerine Han’ın oğlu olan Ögeday’a hizmet etmeye başladı. Dönemin ve Avrupa’nın en güçlü ordusu sayılan Macar ordusunu iki farklı yerde eş zamanlı şekilde yenerek adını tarihe silinmesi zor bir şekilde yazdırdı. 72 yaşında öldüğü zaman 32 milleti yenilgiye uğratmış ve 65 savaş kazanmıştı.
