Koku karakteri: koku kalitesi veya koku saldırganlığı olarak tanımlanır. Rahatsız edicilikle karakterizedir. (Beyinde daha sert uyarılma) Daha saldırgan koku daha rahatsız edicidir. Koku karakteri objektif olarak ölçülebilir.
Hedonic tone ise kokudan alınan zevkin ve memnuniyetin ölçüsüdür. Hedonic tone, tadım yapan gözlemcinin kişisel hisleri, inançları, koku hafızası ve hayat tecrübesiyle değişkenlik göstermesi nedeniyle subjektif bir ölçüdür.
Eğer Gözlemci kategorize edilmiş standart ölçekli ‘odor’ tanımlamaları kullanıyorsa, algılanan kokuya dair gözlemci tarafından yapılan değerlendirme objektif hale gelir.
—-
bu noktada, koku yoğunluğu ve maruziyet süresi sabitken beyindeki uyarılma miktarının ‘koku karakteri’ne tekabül ettiği söylenebilir. Ancak bu nörolojik bir izleme olmadığından, belirli tanımlamalarla gözlemcinin algıya ilişkin mukayesesine başvurmayı gerektirir.
Hedonic tone’un bu anlamda da ölçülebilirliğini objektif noktaya çekmek mümkün gözükmemektedir. Zira hedonic tone yaşanan uyarılmadan ziyade uyarılmanın yarattığı hislere ilişkindir.
Koku yoğunluğu: sabit zaman aralığında tadılan koku miktarına ilişkindir. Bir bakıma kokunun birim hacimdeki gücüne tekabül eder. Daha yoğun koku, daha rahatsız edicidir/uyarıcıdır. Parfüm gibi zevk verici kokular bile aşırı yoğunlukta rahatsız edici olabilir.
Astm-e544-99 standardı (eşik üstü koku yoğunluğu referanslandırmada uygulama standardı) ortam kokularının yoğunluğunu ölçmede iki farklı metod önerir: dynamic scale method ve static scale method.
iki metotta da standart koku vericinin (bütanol) artan konsantrasyonda kullanımına başvurulur.
Koku uzmanları, koku yoğunluğunu belirlemek için, genellikle, belirgin bir alan içinde yahut çevredeki belirgin noktalarda static-scale method’u kullanır. Saha gözlemcisi tarafından rapor edilen koku yoğunluğu ppm olarak ifade edilir.
—-
Koku yoğunluğu, Artan koku konsantrasyonunun (parts per million-ppm) gözlemci algısına etkisidir.
Kalıcık: Her bir ‘odor’un hissedilebilir varlığını sürdürme süresi. (odor episode: koku vericinin algılanan bir koku olarak gözlemciye taşınma süresi) süreyi baz aldığı için objektif bir ölçüdür.
Frekans: belirli zaman aralığında kokuya maruz kalma sıklığı. (Konuyla ilgisiz kriter)
algılanan koku yoğunluğu, tanımlı (alt) eşiğin üzerindeki koku gücüyle ilişkilidir.
Dynamic-scale method’da, değerlendirene standart koku vericiyi (bütanol) tanıtmak üzere, sürekli olarak koku verici akışı sağlayan olfactometer isimli bir cihazdan yararlanılır. Denek, kendisine sunulan belirgin bir koku örneğinin yoğunluğunu, belirli bir konsantrasyona ayarlanmış olfactometreden aldığı (bütanol) koku yoğunluğu ile kıyaslar.
Static-scale method’da, belirli bir koku vericinin su şişeleri içinde çözülerek hazırlanan farklı konsantrasyonları deneğe koklatılır. Bu nedenle static-scale method’un kullanımı daha kolay ve daha ucuzdur. ikinci yöntemde, Başlangıç ölçüsü ve şişelerdeki çözelmiş koku verici konsantrasyonun geomterik artışı laborant tarafından belirlenir. Bütanol için yaygın olarak başlangıç ölçüsü 10 ila 25 ppm olarak belirlenir. Geomterik artışta çoğunlukla 2 baz alınsa da (her çözeltide bir öncekinin 2 katı konsantrasyon), 1,5 ila 3 arasında ölçekler belirlenebilmektedir.
Makalede ‘Koku yoğunluğu’ bir terim olarak algıyla ilişkilendirilmektedir. Teorem, standart koku vericinin konsantrasyon anlamında yoğunluk artışının (ppm), koku yoğunluğu algısını doğrusal arttırmadığını göstermektedir. Örneğin, bütanol konsantrasyonunun 2 katına çıkmasıyla koku yoğunluğu algısı 2’den daha az bir değere tekabül edecektir. Çünkü kokuya ilişkin sabit kuvvet (n) < 1 ‘dir.
Koca internette Bu yasayla ilgili, koku kaynaklarına göre değişen orantı sabiti (k) ile sabit kuvvet (n)’in neye göre tespit edildiği hakkında bilgi içeren tek bir makale bulamadım. (Sadece heptan ve bütanol için birkaç ölçek tablo var) Bulursam çevirilerini buraya not almaya devam edicem.
Bu kadar az veriyle Şu an için aklıma hacim ya da kütleye ilişkin bir index oluşturmaktan başka bir şey gelmiyor. subjektif değerlendirmeyi minimuma indirmek ve optimal konsantrasyonu matematiksel bir yolla tespit etmek için önce prosesi anlayıp daha sonra hacim/kütle için uygulanabilir şekle sokmak lazım.
4- hissedilen maximum koku yoğunluğunun yüzde kaçı optimum (3 ile ilişkili) değerdir?
5- hissedilen maximum koku yoğunluğunun katlanma miktarı ile rahatsız edicilik/uyaran gücü arasında korelasyon var mıdır? (1, 2, 4, 8 kat derişimlerde koku yoğunluğu artış grafiği uyaran gücü ile korelatifse özkütle uyaran gücüyle logaritmik fonksiyon oluşturmalı.)
hissedilen koku yoğunluğu-derişim ilişkisinin doğrusallığı:
esans 1: 2,5 gr/ml
esans 2: 0,8 gr/ml
Esans 1: derişim artışının hissedilen koku yoğunluğuna etkisi. Üst sınır: 27,464 k
1 ml: 2,5 gr - 25.000 ppm - 1,733 k - % 6,41-1
2 ml: 5 gr - 50.000 ppm - 2,627 k - % 9,57 -49
4 ml: 10 gr - 100.000 ppm - 3,981 k - % 14,49 -51
8 ml: 20 gr - 200.000 ppm - 6,034 k - % 21,90 -51
16 ml: 40 gr - 400.000 ppm - 9,146 k - %33,30 -51
32 ml: 80 gr - 800.000 ppm - 13,863 k - % 50,47 -51
40 ml: 100 gr - 1.000.000 ppm - 15,849 k % 57,71
esans 2: derişim artışının hissedilen koku yoğunluğuna etkisi. Üst sınır: 13,863 kat
2 ml: 1,6 gr - 16.000 ppm - 1,326 k - % 9,57
4 ml: 3,2 gr - 32.000 ppm - 2,01 k -% 14,49
8 ml: 6,4 gr - 64.000 ppm - 3,06 k -% 22,07
16 ml: 12,8 gr - 128.000 ppm - 4,617 k - % 33,30
32 ml: 25,6 gr- 256.000 ppm - 6,998 k - % 50,48
40 ml : 32 gr - 320.000 ppm - 8 k - % 57,70
bir diğer deyişle: hacimsel artış her esansı ayrı ayrı kendi potansiyeline eş zamanlı ulaştırır. Özkütleden bağımsız olarak hacim her iki katına çıktığında hissedilen koku yoğunluğu bir buçuk katına çıkar.
—-
basamak 6: bu durumda özkütle indeksi bize uyaran gücüne dair bir korelasyon verir mi? (Düşük özkütle-yüksek uçuculuk-yüksek uyaran gücü?)
