muhtemelen ikinci sinif psikoloji ogrencisinin canini sikan ders. *
bu dersle ilgili en aklimda kalan seylerden biri asch'in cizgi deneyi. bireylerin karar verirken dogru cevap asiri ortadayken bile cevrelerinin etkisinde kalarak yanlis cevabi soyleyebilmesiyle ilgili soyle bisi.
ilk karttaki cizginin ikinci karttaki hangisiyle ayni oldugu soruluyo. tabi bu kalabalik bi grup icinde yapiliyo. tek denek disinda digerleri asch'in yardimcilari ve belirlenen yanlis cevabi soyluyolar. gercek denek olan katilimciysa en son cevap veriyo. cogunluk olmasa bile her uc kisiden biri yanlis cevaba uyarak cevabin c oldugunu bilmesine ragmen a ya da b cevabini veriyo. asiri yuksek bi oran gibi durmasa bile gerceklik bu kadar ortadayken asiri yuksek bi oran.
toplumsal şartların insanlar üzerindeki etkisini araştıran bilim dalıdır.
--spoiler--
"Sosyal psikolojinin bize öğrettiği önemli bir şey vardır Bu da, bir insanın davranış şeklini karakterinin değil içinde bulunduğu şartların belirlediğidir. "
ankara universitesi iletisim fakultesinde 2006-2007 guz doneminde, ogrencilere hakaret etmeyi kimsenin bilmedigi seyleri ortaya atarak "ay siz bunu da bilmiyorsunuz aman tanrim zavallilar!" diyerek bilimum ogrenciyi cileden cikarmayi ders anlatmak zanneden ilef gibi bir fakultede ogrenciyi notla korkutmaya calisan, daha once guldugu asla gorulmemis ve yuzunde hicbir insansi mimik bulunmayan ogretim gorevlisi demeye binbir sahit ister sema becerikli'nin "verdigi" ders.
araştırma kapsamına tutumlar, sosyal normlar, uyma, itaat, ikna etme ve edilme konuları giren, bireylerin birbiriyle etkileşimini inceleyen psikoloji dalıdır.
insan kendi davranışlarını her zaman tutarlı zanneder. ne yaparsa yapsın, belli bir çizgide olduğuna inanır. kendini dışarıdan gözleyemez. eğer gerçekten kendi kişiliğine çok aykırı birşey yapmışsa buna hemen bir kılıf bulur. bu uzun bir düşünce süreci ile değil, "an" dediğimiz sürede olur.
ben iyi bir insanım, yardım etmeyi severim. o sırada yanda bir dilenci vardır ama yardım etmezsiniz. beyin, kendi kendi ile çelişmemek için hesaplayamayacağımız kadar kısa bir sürede bahane üretir. benim param anca yetecek veya bunların hepsi dolandırıcı. doğru veya yanlış olmasının önemi yoktur. önemli olan, insanın tüm davranışlarını belli bir çizgiye oturtması ve bu çizgi dışında kalanları da sebepler ve bahaneler ile çizgideymiş gibi göstermesidir.
...diyen bilim dalı.
bir de spotlight effect denen bir olay vardır, bahsetmeden geçemeyeceğim, örneğin yolda taşa takılıp tökezlediniz. hani o an döner taşa bakarsınız cık cık'larsınız, acımadı ki, düşmem ki ben edası ile salak salak hareketler yaparsınız ya. odur spotlight effect, herkes bana bakıyor, yaptığım hataları herkes görüyor, başarılarımı herkes biliyor düşüncesi.
yani aslında hayatı ve insanları anlama çabasıdır sosyal psikoloji.
kitap önerileri;
toplumsal bakış açısıyla iyi inceleme ve araştırma yapmış psikologlardan miligram 'otoriteye itaat' skinner 'özgürlüğün ötesinde(?) *
(bunlar kuramların pratiğe Dökülmüş hali)Çiğdem kağıtçıbaşı 'yeni insan ve insanlar (bu da sosyal psikolojiyi kuramsal olarak anlamak için)
bilkent üniversitesi'nde iseniz ve nilgün fehim kennedy'den alıyorsanız hayran kalacağınız ders ve bilim dalı.
oldukça yenidir, bununla birlikte sosyoloji ve psikolojinin aksine deney yapma imkanı verir.
oldukça enteresan şeyler vardır, örneğin;
15-20 kişilik bir grubu odaya alıyorlar ve tahtaya birbirinden bariz farklı iki çizgi var biri uzun biri kısa. deneyi yapan soruyor, bunlardan hangisi kısa. aslında içeri giren gruptan bir kişi hariç herkes deneyden haberdar ve herkes kendinden gayet emin bir şekilde uzun olan çizgiyi göstererek onun kısa olduğunu söylüyor. inanılmaz yüksek bir oranla, denek olan son kişi de uzun çizgiye kısa diyor. (bkz: conformity)
streotipler, şemalar derken çok ilgi çekici bir bilim olduğunun farkına varıyorsunuz.
şema oldukça ilginç bir şey; mesela sizin mahallenin bakkalı var adı mahmut. 1.60 boyunca bıyıklı şişman bir amca. siz bu adamı yıllarca görüyor, mahmut amca diyorsunuz. yıllar sonra biri size birşey anlatırken benim dayım vardı mahmut diyor mesela. sizin kafanızda hemen 1.60 boyunda bıyıklı şişman biri canlanıyor. hani bazen arkadaş sohbetlerinde deriz ya, bu adamda recep tipi var rıza tipi var diye. işte o olay. uzun süre tanıdığımız şeyleri isimleri ile özleşleştiriyor ve aynı isme sahip olan herşeyden benzer bir tip ve yaklaşım bekliyoruz. sözlükte, ismi bilmem ne olanların şöyle böyle olması başlıkları basit bir şema'dan ibarettir.
daha ilginç deneyler için; (bkz: zimbardo deneyi) (bkz: milgram deneyi)
