Bütün insanlık tarihinin en saygın kişilerinden birisi olarak tanınan Sokrates de aslında bir sofist*tir. Atina'da doğmuş (M.Ö. 470) ve iyi bir eğitim görmüştür. Babası, onu kendi mesleğinde, yani bir heykeltıraş olarak yetiştirmek istediği halde, Sokrates felsefeye ilgi duymuştur. Meydanlarda, tiyatrolarda ve yollarda felsefî tartışmaların yapıldığı bir ortam içinde böyle bir istek gayet doğaldı. Sokrates, aritmetik, geometri, astronomi ve politikaya ilişkin yeterli düzeyde bilgiye sahipti. Çok basit bir yaşam sürmüştü. Her ne kadar görüşlerinin çok etkili olduğu kabul edilmişse de, hiçbir yapıt kaleme almamıştır. Onu iki öğrencisi, Platon ve Ksenofanes'in yazdıklarından tanımaktayız.
Sokrates diğer sofistlerden çok farklıydı. Düzenli bir öğretim yapmıyor ve öğrencilerinden ücret almıyordu. "Kendini bil!" ilkesi doğrultusunda, düşünürlerin bakışlarını evrenden insana çevirmişti. Evreni anlamlandırmadan önce kendimizi anlamlandıralım; "Biz kimiz?" bu sorunun yanıtını verelim diyordu. Bu nedenle, yalnızca bir tarlayı ölçebilecek düzeydeki geometri bilgisini yeterli buluyor, daha zor matematik problemleriyle uğraşmanın yararsız olduğuna işaret ediyordu. Ona göre, insanlara, pratik ahlâk kurallarını öğretmek daha isabetli olacaktı. Böylece Sokrates, kuramsal bilim ve uygulamalı bilim tartışmasını da açmış oluyordu.
Sokrates ilk anlambilimcidir; anlamları belirlenmemiş kavramların ve terimlerin kullanılmasının sakıncalarına temas etmiştir. Her çeşit bilgide, kavramların ve terimlerin açık ve seçik bir biçimde tanımlamalarının yapılması gerektiğini savunmuş olması, dolaylı yoldan da olsa, bilimin ilerlemesine küçümsenemeyecek ölçüde katkıda bulunmuştur.
"Seni haksız yere öldürüyorlar" diyen karısına "haklı yere öldürseler daha mı iyiydi?" diye sormuş ve "çok komik amına koduğumun salağı seni" cevabını almış koca yürekli filozoftur.
evlilik üzerine aşağıdaki beyani veren değerli filozof ;
"evlilik herhalükarda yararli bir seydir;iyi bir kariniz varsa mutlu bir hayat sürersiniz, iyi bir kariniz yoksa da filozof olursunuz."
sokrates ve eşi bir türlü iyi geçinemezlermiş. Bir gün eşi sokrates'e verip veriştirmiş, ağzına geleni söylemiş. bakmış kocası hiç bir tepki göstermiyor; bir kova suyu alıp başından aşağı boşaltmış.
sokrates, gayet sakin:
- "Bu kadar gök gürültüsünden sonra bir sağanak zaten bekliyordum" demiş.
Sokrates öğretmenlere der ki; Öğrencilerinize bir şey öğretmeyin, onları düşünmelerini sağlayın.Çünkü onlar düşünmeye başlarsa zaten kendi çabalarıyla öğrenirler Ve çaba sonucu öğrenilen bilgi, en kalıcı bilgi olur. Asla silinmez.
idam edilmeye giderken karisi koluna yapisir ve "seni haksiz yere idam ediyorlar" der. bunu uzerine sokrates doner ve su tarihi cevabi verir. "hakli yere idam etseler daha mi iyi"
Sokrates bilgiyi saklaması sebebiyle saygıdeğer
bir ün yapmıştı.. Bir gün büyük filozof bir tanıdığına rastladı ve
adam ona dedi ki,
''Arkadaşınla ilgili ne duyduğumu biliyor musun ?''
"Bir dakika bekle" diye cevap verdi Sokrates. "Bana bir şey
söylemeden evvel
senin küçük bir testten geçmeni istiyorum. Buna Üçlü Filtre Testi
deniyor."
"Üçlü Filtre?"
''Doğru,'' diye devam etti Sokrates. "Benimle arkadaşım hakkında
konuşmaya başlamadan önce, bir süre durup ne söyleyeceğini filtre
etmek, iyi bir fikir olabilir. Üçlü filtre testi dememin sebebini
birazdan anlayacaksın. Şimdi birinci filtre; 'Gerçek Filtresi '
Bana birazdan söyleyeceğin şeyin tam anlamıyla gerçek olduğundan
emin misin ?" '' Hayır,'' dedi adam ''Aslında bunu sadece duydum
ve''
"Tamam,'' dedi Sokrates. " Öyleyse , sen bunun gerçekten doğru olup
olmadığını bilmiyorsun. Simdi ikinci filtreyi deneyelim, 'iyilik
Filtresi'. Arkadaşım hakkında bana söylemek üzere olduğun şey iyi
bir şey mi ?"
'' Hayır, tam tersi...''
'' Öyleyse'' diye devam etti Sokrates, "Onun hakkında bana kötü bir
şey
söylemek istiyorsun ve bunun doğru olduğundan emin değilsin. Fakat
yine de testi geçebilirsin, çünkü geriye bir filtre daha kaldı.
'işe yararlılık filtresi' Bana arkadaşım hakkında söyleyeceğin şey
benim işime yarar mı ?"
''Hayır, pek değil."
''iyi'' diye tamamladı Sokrates. "Eğer, bana söyleyeceğin şey doğru
değilse, iyi değilse ve işe yarar değilse bana niye söyleyesin?
Güne bugün onunla başladık (bkz: #43834566). Sokrates, cezanın kesinleşmesinden sonra, haksız yere mahkûm edildiğine inandığını söyler ve konuşmasını şöyle bitirir:
“Artık ayrılma vakti geldi çattı, ben ölmeye, sizler de yaşamlarınızı sürdürmeye gidiyorsunuz. Hangisinin daha iyi olduğunu sadece tanrı bilebilir."
Sokrates'in Savunması, Platon
