1930'da atatürk'ün de teşvikiyle fethi okyar başkanlığında kurulmuş olan ve ekonomide ve devlet yönetiminde liberal görüşleri savunan muhalefet partisidir. ülke genelinde fazla ilgiye mazhar olması ve chf'ye olan muhalefetin bu partiye kanalize olması, bir süre sonra partinin sonunu getirmiştir. atatürk'ün de sonradan teşviğini geri çektiği ve karşısına almaya başladığı parti, özellikle menemen olayı sonrasındaki gelişmeler sonucunda kapanmıştır.
1929 ekonomik buhranından sonra atatürk'ün gazıyla fethi okyar'a kurdurtulan partinin adıdır. parti çizgi olarak kendini liberal olarak tanımlamış olup ömrü bir kaç aydan daha fazla olamamıştır. zira baskılara dayanamayan parti yöneticileri partinin laikliğe aykırı düşüncelerin odağı haline geldiği suçlamalarıyla partinin kapısına kilit vurmak zorunda bırakılmışlardır.
partinin kapanmasına giden süreçte o dönemden beri cumhuriyetimizin en yılmaz bekçisi olagelmiş cumhuriyet gazetesi büyük bir rol oynamış, reis-i cumhur atatürk'e hitaben mektuplar yazıp partinin kapatılmasına çanak tutmuşlardır. -evet, o zaman da aynı nane-
ironik bir şekilde tek parti döneminde "demokrasi denemesi" olarak örnek gösterilen parti. işin aslı, dünyadaki büyük ekonomik krizin etkisiyle kurulmuş bir "güdümlü muhalefet" partisidir. bahsettiğimiz partiye cumhuriyet halk fırkası'ndan kimlerin katılacağı, kaç sayıda milletvekilinin muhalefet saflarına geçeceğini bile iktidarın kendisi belirlemiştir. plana göre, scf meclise girip cumhuriyet halk fırkası'nı ekonomik konulardaki yanlışlarını eleştirecek, bu sayede muhalefetten çok "chf'nin yanlışlarını düzeltme mekanizması" hâline gelecek ve ekonomi kurtulacaktı. ama partiye halktan gelen destek, chf'nin gözünü korkutmuş ve kapatılmaya zorlanmıştır. işin garip tarafı scf'nin terakkiperver cumhuriyet fırkası gibi "chf'den izinsiz kurulmak" ve "parti programına 'dinlere hürmetkardır' yazmak" gibi "büyük suçlar"ı da yoktur. o sebepten scf örneğini dönemin "demokrasi meyilli" olduğunu savunanlardan çok, aksi taraf tezine kanıt olarak gösterebilir ancak.
m. kemal'in isteğiyle, inönü'nün rızasıyla kurulmuş güdümlü muhalefet partisidir. kimi tarihçiler m. kemal'in amacının bir süredir başına buyruk hareket eden inönü'ye gözdağı vermek olduğunu söylemekteler. kimileri ise asıl amacın batı'nın gözüne girmek olduğunu ileri sürmekte. zira dönemin abd büyükelçisi joseph c. grew: ''gazi yavaş yavaş şu görüşe varmıştır ki, tek parti sistemi abd ve avrupa ile karşılaştırılınca türkiye için bir aşağılık işaretidir. abd'li ve avrupalı yazarlar son günlerde çoğunlukla şekilde batılı, fakat gerçekte doğulu olarak tasvir ettikleri türk diktatörlüğünden çok söz etmişlerdir. türkiye'nin bu şekilde gösterilmesi gazi'nin gözüne çarpmış ve hiç hoşuna gitmemiştir.''
Sanıldığının aksine, radikal unsurlardan çok senin benim gibi adamların içini doldurduğu parti...
Efendim, partiye devrim düşmanlarının sızdığı doğrudur ama olayın vehameti sanıldığı kadar ciddi değidlir...
O zamanlar sadece tek parti* olduğu için, o tek partinin otoriter söylemini benimsemeyen bireyler doğal olarak mevcut düzene muhalifti ve o zamanlarda ellerinde seçenek olarak sadece serbest cumhuriyet fırkası vardı... Dolayısıyla, liberalinden, osmanlıcısına, şeriatçısından, sosyalistine, fakirleşen köylüsünden, işleri bozulan burjuvasına kadar herkes bu partiye akın etti. Sanıldığı gibi rejim düşmanları partiyi esir almadı, sadece partide aşırı fikirlerini dile getirme fırsatı buldular...
Atatürk de baktı ki; kendisine ve politikalarına karşı ciddi bir muhalefet var ve baktı ki; kurduğu parti*yaklaşan genel seçimlerde muhalefete düşecek; iki partiye de tarafsız yaklaşacağını söylemesine karşın,yeniden chp tarafına geçti...
Kendini bu arenada yalnız hisseden ve Atatürk'ün desteği olmadan ne kadar çırpınsa da boşa kürek çekeceğini bilen Fethi Bey ve arkadaşları da, bunun üzerine partiyi kapatma kararı aldı...
Serbest Fırka'nın kapanmasıyla demokrasiden ikmale kalmış ve sınıfı ancak 20 yıl sonra geçebilmiştik... (bkz: demokrat parti) (bkz: yeter söz milletindir)
12 ağustos 1930'da fethi okyar başkanlığında kurulan siyasi parti. partinin hikayesi can dündar'ın gölgedekiler isimli kitabında ayrıntılarıyla anlatılmaktadır. adnan menderes de bu partide yer alanlardan biridir.
1929 yılında ABD'de başlayan ve kapitalist ekonomiye sahip ülkeleri derinden etkileyen büyük bir ekonomik bunalım patlak verdi. Bu bunalımdan ekonomisini henüz ulusallaştıramamış ve geliştirememiş olan Türkiye de etkilendi. iktidardaki Cumhuriyet Halk Fırkası'nın ekonomide devletçiliğe dayanan politikası yoğun eleştirilere hedef oldu. Mustafa Kemal'in de onayıyla Fethi Okyar başkanlığında ekonomide liberalizmi savunan Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu. O yıl bazı bölgelerde yapılan yerel seçimlerde parti büyük bir başarı sağladı. 18 Aralık 1930 tarihinde de parti devlet ve devrim düşmanlarının partiye sızdığı ve örgütlenmeye başladığı gerekçesiyle kendini kapattı.
