ihtiyaçtan doğan hibrit tamlama.
"Paranoid kişilik bozukluğu" klasmanında en sık rastlanan semptomlardan biri olan sarkastik davranışların, nispeten elitist kişilerde tezahür etmesiyle bilmem açıklanabilir mi?
Kişi sadece sarkastik olsa, güvensizlik ve kuşkuculuk temeline dayandırdığı rahatsızlıklarını agresif olup olmadığını fazla sallamadan tartışmalar hatta kavgalarla yansıtabilir. Ancak böyle yaptığında hareket alanı daralır ve alaycılığı en fazla köşedeki mahalle bakkalına kadar ulaşabilir. "ben diğer insanların hepsinden başkayım, benim gördüklerimi görseler ölürlerdi" duygusuyla hareket eden adamın*, "öteki"lerin ahmaklığıyla alay etmesinden daha doğal ne olabilir?
Zorladığımız tamlamaya gelince;
Narsizmini haklı temellere dayandıran, ipleri kuşaklarına denk tipler vardır. Bu tipler çevresinde olup bitenlere bir oyun izler gibi biraz mesafeli bakabilir, alay edilmekten korkmadıkları için de gördüklerini dilediği gibi anlatabilirler. Bu tip adamların naturasına uygun olanı ironik olmaktır. Ancak sözlükler seviyesinde bile en şikayetçi olduğumuz konudan onlar da şiddetle muzdariptir: "ironiden anlamayan nesil"
Bu adamlar ironi işini karşısındakinin algı seviyesine indirmek zorunda kaldığında ihtiyaçtan doğan bu tamlama ortaya çıkar. ince alaydan anlamayanlara zeki 'geydirme'ler de denebilir.
"Enayiler günü istiyorum" başlığı altına yazan bir adamı örnek verelim:
"Göreve daha yeni gelen Turizm Bakanı'na 'geçen yılın en başarılı bakanı' ödülünü vermişler. Verirler. Bu ülke, Zeki Müren'e 'yılın erkek sanatçısı', Bülent Ersoy'a da 'yılın kadın sanatçısı' ödülünü vermişlerin yaşadığı bir ülkedir.
Dün öğrendim, meğerse bir zamanlar Aziz Nesin'e 'en iyi araştırmacı', Bekir Coşkun'a 'en iyi romancı' ödülünü de vermişler...
Verirler. Bekar ve çocuksuz Pınar Altuğ'a da 'yılın annesi' ödülünü vermemişler miydi?"
sokratik ironi ile fonetik benzerlikten başka pek bir ilintisi olmayan bir retorik üsluptur. bu üslup çoğu kişi tarafından kabul görmez. çünkü yapısı gereği karşı tarafa ad hominem usulü saldırı ve manipülatif bilgi sızdırma içeriğine haizdir. bu da münazaradaki karşı saf ve safların kişisel değerlerine veyahut mevzu ile ilgisiz mefhumlara dürtükleme biçemli taciz ile kendini gösterir. retorik bir hata olarak görebileceğimiz sarkastik ironi karşı tarafı kızdırma sonucu istediği tepki, yorum yada bilgiyi elde etme argümanında temellenir. elbette bu argüman etik yasadan uzak olup tümüyle pragmatisttir.
günümüzde televizyondaki bir çok tartışma programı ile özellikle izdivaç formatlı programlarda sık rastlanan bu tarışma biçimi, bilgiyi ve saygıyı kirletip körelten ve pek hoş olmayan bir metottur.
velhasıl manipülasyonun bile kalitelisi evladır. vesselam...
daha az sinir bozucu olan varyantı için (bkz: sokratik ironi)
