danişmendliler tarafından 1192 yılında, türklerin deniz kıyısına kurduğu ilk kale olarak yapılan; evliye çelebi'ye göre çevresi beşbin adım, yetmiş kuleli ve ikibin mazgallı askeri yapı.
1869 yangınından sonra yeni yerleşim alanı açmak için yıktırılmış ve taşları da yeni binaların yapımında kullanılmıştır.
geride yalnızca siyah-beyaz bir fotoğrafı, kitabesi ve 1m yüksekliğinde, 8m uzunluğunda duvar kalıntısı kalmıştır.
evliya çelebi'nin seyehatnamesinde bahsettiği ve güçlü bir kale olduğu anlaşılan şimdilerde yerinde yeller esen yapıdır.
2. meşrutiyet döneminde harbiye nezaretince ortadan kaldırılması kararı alınmış ve tamamen yıkılmış yok edilmiştir, bugün samsun büyük cami etrafında surlara ait küçük kalıntılar görülebilmektedir.. bunlarda son birkaç yılda yapılan çalışmalar ile ortaya çıkarılmıştır.
gerçektende çoğu samsunlu bu yıkılmış kaleden ve varlığından bihaberdir, yıkılmış olmasaydı bugün samsun için önemli bir tarihi varlık ve turist çekme aracı olabilirdi.
1192 yılında danişmendliler tarafından yaptırılan deniz tarafı surlarının yüksekliği sekiz metreyi bulan, kara tarafı surları yüksekliğinin altı metre olduğu yazılan ve üç adet kapıya sahip olan, içerisinde evler, dükkanlar, mescit ve cami bulunan bugünkü samsun saathane meydanı, bedesten ve büyük cami arasındaki alanda kalan kale. evliya çelebi'nin seyahatnâmesinde de bahsedilen kalenin en büyük özelliği bugün aramızda olmaması. 1869 büyük samsun yangınından zarar gören yapı ikinci meşrutiyet döneminde harbiye nezareti kararı ve beşinci mehmet reşat efendinin onayı ile yıktırılmış ve böylece anadolu'da deniz kenarında bulunan nadir kalelerden biri olan samsun kalesi ortadan kaldırılmış, samsun büyükşehir belediyesinin 2008 yılında başlattığı çalışmalar sonucunda günümüzde yalnızca samsun büyük cami bahçesinde birkaç kesme taşı görülebilen yapı yaşasaydı bugün 821 yaşında olacaktı.
