eylül siyaset dünyası için enteresan bir aydır. yaz tatilinin rehavetiyle uyuşan toplumlara soğuk duş etkisi yapan yağmurlar yağar. allende'ye olan da eylülde oldu.
ekvatorun altındaki amerika kıtaya sonradan gelenler tarafından hiç sevilmedi, aralarında şiddetli kan uyuşmazlığı vardı. marksist bir adamı terbiyesizce seçimle başkan yapan şili halkı, kucağında o dönem richard nixon abiyi okşayan sam amcanın sinirlerine iyi gelmedi.
işte yine bir eylül akşamı, (11'i) ülkeyi üç yıllık "marksist baskıdan kurtarmaya and içmiş" bir grup asker savaşa gider gibi önce başkanlık sarayını uçakla bombalayarak, sonra da tankla ele geçirdiler. allende'nin silahı varmış elinde, -western filmlerinden biliriz- adamın silahı varsa dıkşında ölmesi normaldir.
şili'nin seçimle iktidara gelmiş sosyalist devlet başkanı. 11 eylül 1973'de gerçekleşen amerika destekli askeri darbe sonucunda allende hükümeti devrilmiştir. allende'nin ölümü "intihar etti" şeklinde duyurulmuştur.
intahar ettiği söylentileri asılsızdır. pinochet iktidarı tarafından cia desteğiyle katledilmiştir. katledilmeden önce ki son konuşması yürek burkar. en nihayetinde değerleri ve idealleri adına savaşarak ölen bir devlet adamıdır. korkakça ülkesini satmamış , onuruyla savaşmıştır. devleti sırça köşklerinden yönetmemiştir. ruhu şad olsun.
katledilmeden önce halkına yaptığı konuşmanın tamamı şöyledir:
bu size son seslenişim. hava kuvvetleri, portales ve corporacion radyolarının kulelerini bombaladı.
sözlerimde acının değil, ihanete uğramışlığın izi var. umarım bu sözlerim şili askeri olarak ettikleri yemine ihanet edenler, kendisini donanma komutanı tayin eden amiral merino, ve daha dün, hükümete sadakatini beyan ederek emniyet genel müdürlüğüne getirilen kalpsiz bay mendoza için ahlaki bir ceza olur.
bu gerçekler karşısında, emekçilere söyleyecek bir tek şeyim kaldı: istifa etmeyeceğim! bu tarihi anda, insanların bağlılığını hayatımla ödeyeceğim. eminim ki şu anda binlerce şililinin asil vicdanına ektiğimiz tohum sonsuza kadar yaşayacak.
güçleri var, bizi ezebilirler. ancak, toplumsal süreçler ne suç işleyerek, ne de güç kullanarak durdurulabilir. tarih bizimdir, ve tarihi insanlar yaratacak.
ülkemin emekçileri: adalete beslenen yüce arzuya sadece tercüman olmuş, anayasaya ve kanunlara saygı duyacağına söz vermiş bir adama gösterdiğiniz sadakat ve beslediğiniz güven için size teşekkür etmek istiyorum. sözlerimi tuttum.
şu an size söyleyebileceğim son şey şudur: yabancı sermaye ve emperyalizm, gerici unsurlarla birleşerek, varlık ve ayrıcalıklarını korumak uğruna silahlı kuvvetlerin geleneklerini bozmalarına neden oldu. general schneider ve aynı güçlerin elinde oyuncak olan komutan araya şu anda evlerinde yönetimi ele geçirmeyi bekliyorlar.
herkesten önce ülkemin alçakgönüllü kadınlarına sesleniyorum. bize inanmış olan, herkesten çok çalışan kadınlara, çocuklarına verdiğimiz değerin farkında olan annelere.
ülkemizin meslek sahiplerine sesleniyorum, vatanını seven meslek sahiplerine, kapitalist çevrelerin kendilerine sunduğu avantajları savunarak, sosyal sınıf ayırımı gözeterek okullarda kışkırtmalara girişenlere karşı mücadele veren meslek sahiplerine.
gençlere sesleniyorum. şarkı söyleyen, mücadelemize neşe ve ruh katan gençlere. şilili erkeklere sesleniyorum: emekçilere, köylülere, aydınlara, faşizmin ülkemize el koymasıyla zulme uğrayacak olanlara: teröristler, sesini yükseltmekle yükümlü olanların sessizlikleri karşısında köprüleri havaya uçurdu, tren raylarını kesti, petrol ve mazot borularını mahvetti.
tarih onları yargılayacak.
magallanes radyosu büyük ihtimalle susturulacak ve durgun sesim size ulaşamayacak: bu önemli değil. siz beni duymaya devam edeceksiniz. her zaman yanı başınızda olacağım. en azından, şerefli ve sadık bir adam olarak hafızalarınızda kalacağım.
ülkemin emekçileri: şili'ye ve şili'nin alın yazısına inanıyorum. vatan hainliğinin egemenliğini kurduğu bu kara ve acı anın üstesinden başkaları gelecek.
bilin ki çok yakında, çok daha iyi bir toplum yaratmak üzere özgürce yürüyeceksiniz.
yaşasın şili! yaşasın şilililer! yaşasın emekçiler! bunlar benim son sözlerim. fedakarlığımın boşa çıkmayacağına eminim. bu en azından suçu, korkaklığı ve hainliği cezalandıracak ahlaki bir ders olacaktır.
kendisi şili'de darbeyle indirildikten ve şaibeli bir şekilde intihar ettikten sonra hemen hiç hız kaybetmeden bütün amerikan dev firmalar şili'ye hücum etmiştir. bu hücumu yöneten ekonomistler ise milton friedman'ın chicago okulu'ndaki öğrencileridir.
şili'nin eski cumhurbaşınıdır kendisi.
salvador allende'nin tek suçu ülkesini emperyalist sömürüye kapatması ve halkının yaşam standartlarını biraz olsun yükseltmekti. bütün bunlar da bu zalim dünyada cezasız kalmadı.
bulutsuzluk özleminin şarkısında adı geçen şili li lider. (bkz: şili ye özgürlük)
yıl 1973
ve 11 eylül persembe
saat 13'de trt'de
sili'de askeri darbe.
yu es ey, si ay ey, ay ti ti sab lorenz...
arandı tarandı bulundu pinose
pinose'nin bıyığı daglıs
briyantinliydi saçları.
çarpısıyordu son resminde
salvatore allende
tüm dünyada ozaman
tek ülkeydi sili,
kendi kaderini çizebilmis
demokratik bir sili.
allende ve unitat popüler
herseyi bastan olusturmus
fabrikalar ve tarlalar
üretenlerin olmustu.
perralar gitarlarında
yeni türküler söylerken
yani devamlı devinen
cıvıl cıvıl cıvıl
bir sili.
dayanamadı buna bazıları,
bakır sirketi ve ay ti ti
henri kisincır görüldü
ayrıntılar tek tek görüsüldü.
yunaytıd pres,
esoseytıd pres,
tam vermediler haberleri,
neler oldu bilemedi kimse
kimse.
3,000 ölü dendi ilk gün,
100,000' buldu sonra,
savasıp öldü allende
intihar etti dedi cunta
cunta.
sonra bazı gazeteciler
kaçırdılar filmleri,
dünya gördü vahseti,
yardıma gidemedi kimse
kimse.
analar ağladı,
yürekler kan ağladı.
tüm dünyada gençler
yazdılar duvarlara.:
"sili'ye özgürlük"
"sili'ye özgürlük"
"el pueblo unido
jamas sera vencido"
augusto pinochet ugarte denilen fasist ve amerikan uşağı diktator tarafindan kumpas sonucu yokedilen sosyalist devlet baskani. Halkının hala sevgilisidir.
Pinochet denilen faşist hala ölmedi ve yaşadığı her saniye şilihalkının lanetini ve küfrünü aliyor üstüne.
Bu arada salvador allande nin yegeni isabel allende sili ye hizmet etmeye devam etmektedir.
enternasyonal faşizmin şili, paraguay, arjantin'de organize ettiği condor operasyonu bu güzel abimizi de yeryüzünden aldı. pablo neruda da yaşananlara ancak 12 gün dayanabilmiş ve 23 eylül'de caanım şili'sine ve dünyaya veda etmiş, giderayak kendi dizeleri düşmüştür diline muhtemelen;
"Acılardan büyük yer yoktur. Bir tek evren var, o da kanayan bir evren..."
tarihte seçimle işbaşına gelmiş ilk sosyalist iktidarın cumhurbaşkanı allende aslında hürmason'dur ( kasım 1934'te valparaíso vadisi, 4 numaralı progreso locası'nda -büyük ihtimalle- tekrisinden sonra çekilen ve arkasında dedesi büyük üstad el rojo allende'nin resmi görünen fotoğrafı
salvador allende’denin ailesinde masonluk aslında bir aile geleneğidir.
büyük dedesi josé gregorio allende garcés, meşhur asker ve devrimci, aynı zamanda mason olan şili cumhuriyeti'nin kurucusu bernardo o'higgins'in silah arkadaşı ve muhafız birliği komutanı olarak yakınında yer almış, aralarındaki dostluk ve güven o'higgins'in peru'ya sürgününde dahi devam etmiştir. dolayısıyla kardeşlik nizamına çokça yakın olduğu muhtemeldir.
kendisi gibi hem hekim hem mücadeleci, hem de aykırı bir kişilik olan dedesi ramón allende padín ise, valparaíso şehrinde mukim 6 numaralı aurora locasında 22 şubat 1869 tarihinde inisiye olmuş, aynı locada iki defa üstad-ı muhteremlik görevinde bulunduktan sonra başkent santiago'ya taşınması sebebi ile, 9 mart 1874'te 5 no'lu justicia y libertad locası'na geçmiş, 1884 yılında zamanın şili büyük locası büyük üstadı seçilmiştir. kızıl olmasından dolayı el rojo allende lakabını almıştır.
doğal olarak babası salvador allende castro da masondur.
allende masonik yaşamına, yakın arkadaşı ve valparaíso’da mukim zamanın 4 no'lu progreso (terakki) locası'nın üstad-ı muhteremi jorge grove vallejo'nun davetinden bir yıl sonra 16 kasım 1935 cumartesi günü aynı locada inisiye olarak başlar. bu atölyede çırak ve kalfa olmak üzere iki sembolik dereceyi elde eder. ardından 8 kasım 1940'ta santiago'ya taşınınca 65 no'lu hiram locası'na geçer, bu locada üstadlık derecesini iktisap ettikten sonra çeşitli görevler alır, 1951 yılında locanın üstad-ı muhteremliğine seçilir.
işin ilginç tarafı kendisini darbe ile deviren valparaíso doğumlu hemşehrisi augusto josé ramón pinochet ugarte'nin de mason olduğu rivayet edilir. henüz teyit edilmemiş bilgilere göre general pinochet'nin 28 mayıs 1941'de san bernardo'daki 15 no'lu victoria locası'na kabul edildiği, kalfa derecesine geçtiği ve 24 ekim 1942'de aidat ödemediği için üyeliğinin askıya alındığı iddia edilmektedir.
aslında masonluğun özünde var olan kardeşlik sevgisi ve yüksek sadakat ilkeleri birlikte düşünüldüğünde allende'nin, pinochet'yi adeta gözü kapalı bir şekilde genelkurmay başkanı olarak ataması hiç de şaşırtıcı değildir. ülkesinin sıkıntılı ve bunalımda olduğu bir anda mason kardeşinin arkasında durması fikri kendisine güç vermiş olabilir.
asıl şaşırtıcı olan mason olması halinde pinochet'in nizamın ilkelerine bu kadar aykırı davranarak hareket etmesidir.
günümüzde şilili biraderler anısını şili büyük locası bünyesinde 11 eylül 2002 tarihinde kurulan 191 numaralı salvador allende locası'nda yaşatmaktadırlar ( logia salvador allende nº 191 ).
arjantin büyük locası (buenos aires, salvador allende lodge n°469), uruguay büyük locası (montevideo, salvador allende locası no. 187) brezilya, río gran del sur (salvador allende lodge n°4657) meksika, misantla (salvador allende lodge n°1) büyük locaları biradeleri de kardeşleri salvador guillermo allende gossens'in onuruna ismini verdikleri atölyelerinde çalışmalarına devam etmektedir.
