şili'nin seçimle iktidara gelmiş sosyalist devlet başkanı. 11 eylül 1973'de gerçekleşen amerika destekli askeri darbe sonucunda allende hükümeti devrilmiştir. allende'nin ölümü "intihar etti" şeklinde duyurulmuştur.
eylül siyaset dünyası için enteresan bir aydır. yaz tatilinin rehavetiyle uyuşan toplumlara soğuk duş etkisi yapan yağmurlar yağar. allende'ye olan da eylülde oldu.
ekvatorun altındaki amerika kıtaya sonradan gelenler tarafından hiç sevilmedi, aralarında şiddetli kan uyuşmazlığı vardı. marksist bir adamı terbiyesizce seçimle başkan yapan şili halkı, kucağında o dönem richard nixon abiyi okşayan sam amcanın sinirlerine iyi gelmedi.
işte yine bir eylül akşamı, (11'i) ülkeyi üç yıllık "marksist baskıdan kurtarmaya and içmiş" bir grup asker savaşa gider gibi önce başkanlık sarayını uçakla bombalayarak, sonra da tankla ele geçirdiler. allende'nin silahı varmış elinde, -western filmlerinden biliriz- adamın silahı varsa dıkşında ölmesi normaldir.
enternasyonal faşizmin şili, paraguay, arjantin'de organize ettiği condor operasyonu bu güzel abimizi de yeryüzünden aldı. pablo neruda da yaşananlara ancak 12 gün dayanabilmiş ve 23 eylül'de caanım şili'sine ve dünyaya veda etmiş, giderayak kendi dizeleri düşmüştür diline muhtemelen;
"Acılardan büyük yer yoktur. Bir tek evren var, o da kanayan bir evren..."
augusto pinochet ugarte denilen fasist ve amerikan uşağı diktator tarafindan kumpas sonucu yokedilen sosyalist devlet baskani. Halkının hala sevgilisidir.
Pinochet denilen faşist hala ölmedi ve yaşadığı her saniye şilihalkının lanetini ve küfrünü aliyor üstüne.
Bu arada salvador allande nin yegeni isabel allende sili ye hizmet etmeye devam etmektedir.
dünyada ilk defa demokratik seçimle görev başına gelmiş marksist liderdir kendileri tam adı "Salvador Isabelino del Sagrado Corazón de Jesús Allende Gossens" olarak bilinir. 1908 yılı doğumlu 1970 - 1973 yılları arası şili cumhurbaşkanı.
bulutsuzluk özleminin şarkısında adı geçen şili li lider. (bkz: şili ye özgürlük)
yıl 1973
ve 11 eylül persembe
saat 13'de trt'de
sili'de askeri darbe.
yu es ey, si ay ey, ay ti ti sab lorenz...
arandı tarandı bulundu pinose
pinose'nin bıyığı daglıs
briyantinliydi saçları.
çarpısıyordu son resminde
salvatore allende
tüm dünyada ozaman
tek ülkeydi sili,
kendi kaderini çizebilmis
demokratik bir sili.
allende ve unitat popüler
herseyi bastan olusturmus
fabrikalar ve tarlalar
üretenlerin olmustu.
perralar gitarlarında
yeni türküler söylerken
yani devamlı devinen
cıvıl cıvıl cıvıl
bir sili.
dayanamadı buna bazıları,
bakır sirketi ve ay ti ti
henri kisincır görüldü
ayrıntılar tek tek görüsüldü.
yunaytıd pres,
esoseytıd pres,
tam vermediler haberleri,
neler oldu bilemedi kimse
kimse.
3,000 ölü dendi ilk gün,
100,000' buldu sonra,
savasıp öldü allende
intihar etti dedi cunta
cunta.
sonra bazı gazeteciler
kaçırdılar filmleri,
dünya gördü vahseti,
yardıma gidemedi kimse
kimse.
analar ağladı,
yürekler kan ağladı.
tüm dünyada gençler
yazdılar duvarlara.:
"sili'ye özgürlük"
"sili'ye özgürlük"
"el pueblo unido
jamas sera vencido"
tamamen demokratik bir seçimle başa gelmiş ve ancak bunun abd ve yardakçılarının işine gelmemesi sonucu kanlı bir darbeyle devrilen eski şili cumhurbaşkanıdır.
ilk zamanları pek göze batan bir lider olmamasına rağmen mason locasına kayıt oluşuyla beraber bir anda yükselişe geçmiş sanılanın aksine para babalarına pekte dokunmamış bir lider.Tabi klasik bir solcu romantizmiyle inanılmaz gözde büyütülmüş bir insan.Kuba ve Çinden umduğu desteği bulamamış olmasıda başarısız olmasındaki etkenlerden birisidir.
amerikan destekli bir askeri darbe ile koltuğundan indirilip ofisinde öldürülmüş olan eski şili devlet başkanıdır.
demokrasi için gösterdiği büyük çaba malesef tabutta bitmiştir. bu da amerikan yönetimi ve benzer çevrelerin, yönetilmekten sıkılıp eşitlik ve demokrasi için yaptırımlar uygulamaya çalışan milletlerden ne kadar korktuğunun bir göstergesi olarak tarih defterine yazılmıştır..
sonuçta hepimiz biliriz ki, çıkar çevrelerinin en çekindiği olgu değişimdir, değil mi?
seçimle iktidara gelen özgürlükçü bağımsızlıkçı sosyalist lider. bu işin içinde abd nin olduğunu nixson'un danışmanından öğreniyoruz. "ülkesinin insanlarının sorumsuzluğu yüzünden bir ülkenin komünist olmasına seyirci kalamayız. meseleler, şilili seçmenlerin kararına bırakılamayacak kadar önemlidir." henry kissinger*
Türkiye'de 1980'de olanların 1973'de Şili'de olması sonucu (cok ilginc,tam 7 yil 1 gun sonra) intihar eden insan. Bizde ise bu kadar olay uzerine bir kisi bile bu onursuzluklari ve yuz kizartici hareketleri ustune alip intihari aklindan bile gecirmezken, allende olumu sirasinda bile halkini dusunen gercek bir liderdir.
" halkın bana emanet ettiği dürüstlüğü hayatımla ödeyeceğim. "
" tarih bizden yana ve tarihi halk yazar. "
" Allende dostlarını, ailesini göndermiş, sonra ofisine kendini kilitlemiş ve Fidel Castro nun hediye ettiği tüfeği duvardan indirmişti. Günümüz insanının unuttuğu bir kahramanlıktı bu yaptığı. " , (Jean - Christophe Grange Koloni kitabından alıntı)
Kim doğru söylüyor intihar mı etti yoksa öldürüldü mü ?
intahar ettiği söylentileri asılsızdır. pinochet iktidarı tarafından cia desteğiyle katledilmiştir. katledilmeden önce ki son konuşması yürek burkar. en nihayetinde değerleri ve idealleri adına savaşarak ölen bir devlet adamıdır. korkakça ülkesini satmamış , onuruyla savaşmıştır. devleti sırça köşklerinden yönetmemiştir. ruhu şad olsun.
katledilmeden önce halkına yaptığı konuşmanın tamamı şöyledir:
bu size son seslenişim. hava kuvvetleri, portales ve corporacion radyolarının kulelerini bombaladı.
sözlerimde acının değil, ihanete uğramışlığın izi var. umarım bu sözlerim şili askeri olarak ettikleri yemine ihanet edenler, kendisini donanma komutanı tayin eden amiral merino, ve daha dün, hükümete sadakatini beyan ederek emniyet genel müdürlüğüne getirilen kalpsiz bay mendoza için ahlaki bir ceza olur.
bu gerçekler karşısında, emekçilere söyleyecek bir tek şeyim kaldı: istifa etmeyeceğim! bu tarihi anda, insanların bağlılığını hayatımla ödeyeceğim. eminim ki şu anda binlerce şililinin asil vicdanına ektiğimiz tohum sonsuza kadar yaşayacak.
güçleri var, bizi ezebilirler. ancak, toplumsal süreçler ne suç işleyerek, ne de güç kullanarak durdurulabilir. tarih bizimdir, ve tarihi insanlar yaratacak.
ülkemin emekçileri: adalete beslenen yüce arzuya sadece tercüman olmuş, anayasaya ve kanunlara saygı duyacağına söz vermiş bir adama gösterdiğiniz sadakat ve beslediğiniz güven için size teşekkür etmek istiyorum. sözlerimi tuttum.
şu an size söyleyebileceğim son şey şudur: yabancı sermaye ve emperyalizm, gerici unsurlarla birleşerek, varlık ve ayrıcalıklarını korumak uğruna silahlı kuvvetlerin geleneklerini bozmalarına neden oldu. general schneider ve aynı güçlerin elinde oyuncak olan komutan araya şu anda evlerinde yönetimi ele geçirmeyi bekliyorlar.
herkesten önce ülkemin alçakgönüllü kadınlarına sesleniyorum. bize inanmış olan, herkesten çok çalışan kadınlara, çocuklarına verdiğimiz değerin farkında olan annelere.
ülkemizin meslek sahiplerine sesleniyorum, vatanını seven meslek sahiplerine, kapitalist çevrelerin kendilerine sunduğu avantajları savunarak, sosyal sınıf ayırımı gözeterek okullarda kışkırtmalara girişenlere karşı mücadele veren meslek sahiplerine.
gençlere sesleniyorum. şarkı söyleyen, mücadelemize neşe ve ruh katan gençlere. şilili erkeklere sesleniyorum: emekçilere, köylülere, aydınlara, faşizmin ülkemize el koymasıyla zulme uğrayacak olanlara: teröristler, sesini yükseltmekle yükümlü olanların sessizlikleri karşısında köprüleri havaya uçurdu, tren raylarını kesti, petrol ve mazot borularını mahvetti.
tarih onları yargılayacak.
magallanes radyosu büyük ihtimalle susturulacak ve durgun sesim size ulaşamayacak: bu önemli değil. siz beni duymaya devam edeceksiniz. her zaman yanı başınızda olacağım. en azından, şerefli ve sadık bir adam olarak hafızalarınızda kalacağım.
ülkemin emekçileri: şili'ye ve şili'nin alın yazısına inanıyorum. vatan hainliğinin egemenliğini kurduğu bu kara ve acı anın üstesinden başkaları gelecek.
bilin ki çok yakında, çok daha iyi bir toplum yaratmak üzere özgürce yürüyeceksiniz.
yaşasın şili! yaşasın şilililer! yaşasın emekçiler! bunlar benim son sözlerim. fedakarlığımın boşa çıkmayacağına eminim. bu en azından suçu, korkaklığı ve hainliği cezalandıracak ahlaki bir ders olacaktır.
seçimle göreve gelmiş ilk marksist liderdir. silahsız devrim savunucusu gerçek bir sosyal demokrattır. istanbul ataşehir'de mustafa kemal atatürk ile yan yana bir heykeli bulunmaktadır.
kendisi şili'de darbeyle indirildikten ve şaibeli bir şekilde intihar ettikten sonra hemen hiç hız kaybetmeden bütün amerikan dev firmalar şili'ye hücum etmiştir. bu hücumu yöneten ekonomistler ise milton friedman'ın chicago okulu'ndaki öğrencileridir.
şili'nin eski cumhurbaşınıdır kendisi.
salvador allende'nin tek suçu ülkesini emperyalist sömürüye kapatması ve halkının yaşam standartlarını biraz olsun yükseltmekti. bütün bunlar da bu zalim dünyada cezasız kalmadı.
