1. tbmm'nin yaptığı tek inkilap.osmanlı hanedanının sona erdiğinin göstergesi.o dönemde itilaf devletlerinin istanbul hükümeti* ile tbmmyi birbirine düşürmek isteğinin sona erdiği durum.1 kasım 1922
"saltanat'ı kaldırma fikrini meclis'te ilk telaffuz eden sanıldığı gibi mustafa kemal değil, antalya mebusu rasih (kaplan) efendi'dir. önerge, mustafa kemal'e karşı ölçüsüz eleştirileriyle bilinen rıza nur tarafından hazırlanmış, "mustafa kemal bir gün sultanlık ve halifelik yetkilerini kullanmaya kalkar" korkusunu içlerinden bir türlü atamayan mebuslar tarafından imzalanmıştı. mustafa kemal ise, önergeye imzasını koyan 80. milletvekili idi. 81. imza birçok kaynakta rauf bey'e aitti. mustafa kemal tarafından nutuk'ta 'saltanatçı' diye itham edilen rauf bey, önergeyi imzalamakla yetinmemiş, "padişahlığın lağvı cümlesi zayıftır bunu şiddetlendirelim" diyerek tadil de ettirmişti. bir günlük aradan sonra, 1 kasım'da, saat 6.45'te başlayan oturumda, hüseyin avni bey ve 25 arkadaşının verdiği önerge ile "saltanatın ilgasından sonra hilafetin korunması" yolundaki ifadelerin eklenmesine mustafa kemal itiraz etmedi.
ancak 23 kişilik komisyon, mustafa kemal'in, halifeliğin ve sultanlığın tarihine ilişkin gece yarısına dek süren uzun konuşmasından sonra bile önergeye son halini veremeyince, iki gündür mutat akşam yemeklerini kaçırdığı için sinirleri iyice gerilmiş olan mustafa kemal'in bir sıranın üstüne çıkarak "...mesele zaten emrivaki olmuş bir hakikati ifadeden ibarettir. bu mutlaka olacaktır. burada toplananlar, meclis ve herkes meseleyi tabii görürse, fikrimce uygun olur. aksi takdirde yine hakikat usulü dairesinde ifade olunacaktır. fakat ihtimal bazı kafalar kesilecektir" şeklindeki ünlü nutkunu attığı bilinir.
tehdit işe yarayacak, gece saat üçte de yine toplanan meclis, mustafa kemal ve hüseyin avni bey'in lehte konuşmalarını takiben saltanatın ilgasını 'gök gürültüsünü andıran alkışlar arasında' (daha sonra izmir suikastı dolayısıyla asılacak lazistan milletvekili ziya hurşit bey'in karşı oyunu görmezden gelerek) 'oybirliği' ile karara bağlayacaktır."
