"Dünyanın neresinde bir gerilik varsa dört elle sarılıyorlar. Hür ve efendi bir milletin içinde yaşadıklarını unutup uşaklara dalkavukluk ediyorlar. Ankara'nın bir camisinde beş on ihtiyar bir hacı babanın eteğini öpünce utançlarından yere geçecekleri yerde sinsi ve memnun gülümsüyorlar. Çünkü onların kanaatlerince, bu millet ne kadar uyuşturulursa, kendi hakedilmemiş emeklerini o kadar emniyetle yiyeceklerdir." diyerek yeşil sarık hayranlarına gönderme yapmıştır.
(bkz: aldırma gönül) dönem iktidarı için yazılmış bir sitemdi. dönemden kastımız: chp'nin ilk yılları. o zamanın ikidarı tarafından hapse atılmış bu öğretmen/yazar, en bilinen şiirini onlara ithaf etmişti ama şimdi nasıl bir muammaysa o dönemin günümüze uyarlanmış kişileri, aldırma gönülü marş bellemiş durumdadır. eskiden senin ideolojine karşı yazılmış olan, şimdi nasıl seni anlatır oluyor? *
düşünceleri nedeniyle rahat huzur görememiş, ilerici, aydın şair-yazar-öğretmen. aldırma gönül ve geçmiyor günler mahpusların milli marşı mertebesindedir. melankoli ve eskisi gibi adlı şiirleri ali kocatepe'nin dehasıyla klasik şarkılar haline dönüşmüştür. hepsi iyidir güzeldir ama hikayeciliği şairliğinden çok çok daha iyidir. özellikle içinde leylim ley'in geçtiği''ses''adlı hikayesi bambaşkadır.sabahattin ali ve arkadaşının ünlü bir tenor olabileceğini düşündükleri yol işçisi sivaslı ali'nin hikayesi yürek burkar. tasvirleri çok güzeldir(türkü söylerken ali'nin şişen kızaran ve damarları belirginleşen boynu o kadar iyi betimlenir ki ferhat göçer'i şarkı söylerken gördüğünüzde kafanızda ali'yle karşılığını bulur).ses dışında kağnı, gramofon avrat,hasan boğuldu ve kuyucaklı yusuf mutlaka okunması gereken eserlerinden bazılarıdır.
atatürkçüdür, cumhuriyet ilke ve değerlerine sıkı sıkıya bağlıdır ve yüzde yüz anti-emperyalisttir. bu nedenle de atatürkçüür. hangisi önce gelse farketmez, yani anti-emperyalisttir dolayısıyla koyu bir ataürkçüdür. ya da tam tersi.
sosyalist olmak ya da komunizm hayalleri kurmak atatürkçülükle çelişmez.
inönü'ye bir zaman kızmış olabilir, doğaldır. inönü bildiğiniz gibi atatürk'e karşı birçok fikri olan, onu kıskanan aslında yararı olduğu kadar zararı olan biriydi (sivil hayatta).
Mustafa kemal ataturk'u ve onun donemindeki Rejimi agir bir dille ki hakaretamiz bir dille desek daha dogru olacaktir buna elestirdigi bir manzumesinden dolayi 1931 senesinde 14 ay hapis cezasina carptirilmistir. Cezasini konya cezaevi'nde cekmistir.
Yazdigi o meshur manzumenin iki misrasi aynen soyledir ;
" Ismet girmedi mi daha kodese "
" kel ali'nin boynu vurulmus mudur ?"
Misralarda ismi gecen kisiler 1. ve 2. inonu zaferlerinin baskumandani ismet inonu ve ayvalik'ta yunanli'lara ilk kursunu atan askeri birligin kumandani Ali cetinkaya'dir.
Cezaevinden saliverildikten sonra issiz kalmis, milli egitim bakanligi'nda ise girmek icin basvurmus, fikirlerini degistirdigini ispat etmesi istenince Mustafa kemal ataturk'e ithafen " son askim" isimli bir manzume yazip yureginin haddi zatinda Ataturk ve o'nun rejiminin askiyla yanip tutustugunu ilan etmis ve ise alinmistir.
öğrencilerine komünizmi sevdirdiği ve editörü olduğu gazetlerde imzasız makaleler ile sert hicivlerde bulunduğu gerekçesiyle çok sık gözaltına alınmış edebiyatçı. inandıklarından asla vazgeçmemiştir, hatta öldürdüğü sırada, hayata geçirmek istediği hayallerini anlattığı söylenmektedir. mezarının yeri asla bulunamamıştır.
kemalist cumhuriyetin aydınlarındandı. sosyalizm yanlısı ve rejim muhlifi bir uslupla yazması sonunu hazırlamıştır. pantürkizmin, ikinci dünya savaşından sonra tekrar canlanmaya başlanmasıyla birlikte hükümetin istihbarat servisinin(kısaca MiT) aracılığıyla solcu avına çıkılmıştır. sonuç: sabahattin ali öldürüldü.
Hey anavatandan ayrılmayanlar
Bulanık dereler durulmuş mudur?
Dinmiş mi olukla akan o kanlar?
Büyük hedeflere varılmış mıdır?
Asarlar mi hâlâ hakka tapanı?
Mebus yaparlar mi her şaklabanı?
Köylünün elinde var mı sabanı?
Sıska öküzleri dirilmiş midir?
Cümlesi belî der En-el Hak dese,
Hâlâ taparlar mi koca terese?
ismet girmedi mi hâlâ kodese?
Kel Ali'nin boynu vurulmuş mudur?
Koca teres kafayı bir çekince
....................................
iskendere bile dudak bükünce
Hicabından yerler yarılmış midir?
şiiri yüzünden Atatürk e hakaretten tutuklanmış ve devlet memurluğundan atılmış;
Sensin kalbim değildir, böyle göğsümde vuran,
Sensin "Ülkü" adıyla beynimde dimdik duran
Sensin çeyrek asırlık günlerimi dolduran
Seni çıkartsam ömrüm başlamadan bitiyor
Hem bunları ne çıkar anlatsam bir düziye
Hisler kambur oluyor dökülüyor yazıya
Kısacası gönlümü verdim Ulu Gazi'ye
Göğsümde şimdi yalnız onun aşkı yatıyor.
şiiri ile affedilmiş, türkiye nin yetiştirdiği ama kıymeti bilinmemyen ve dahi kendi devleti tarafından yok edilen dünya çapında edebiyatçılarımızdan.
Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz'la Marko Paşa,Malum Paşa, Merhum Paşa,Öküz Paşa gibi siyasal mizah dergilerini çıkarmıştır ,inandığı ilkeler uğruna hayatı pahasına mücadele etmiş,bu yüzden defalarca ceza evine girmiş,bazı cahil kesimlerce rus ajanlığı yapmakla suçlanmıştır,memeleketi için bunca uğraşının bedelini ıstıranca ormanlarında katledilerek ödemiştir.cesedi çürümüş halde bir çoban tarafından bulunmuştur, Sabahattin Ali'yi öldürdüğünü itiraf eden Ali Ertekin, dört yıla hüküm giymiş; aynı yıl çıkan aftan yararlanarak serbest kalmıştır.bu türkiye için asla unutulamayacak bir utanç kaynağıdır,en bilinen şiirlerinden biri aldırma gönüldür ve edip akbayram tarafından yorumlanmıştır;
"neticesiz bir aşka verdim gençliğimi
ne ufak bir temayül, ne bir iltifat gördüm
önünde yalvararak söylerken sevdiğimi
gözlerinde yüzüme inen bir tokat gördüm..."
diyen hayatının rengi hep kahverengi olan şair, yazar.
* "Almanya'da okuduğu okuldan, türk öğrencilere -parazit- diyen, üstelik özür dilemeyen bir alman öğrenciyi tokatladığı için atıldı ve türkiye'ye geri yollandı."
emperyalizim karşıtıdır.
sabahattin ali karanlk güçlerce öldürülmüştür.
nedeni ise söylemiş olduğu şu sözler olsa gerek
"dünyayı bir ahtopot gibi sarmaya çalışan emperyalist sermayenin kucağına atılmak, milletin alıın terini dolara, sterline satmak isteyenler kim? gözü doymaz paranın bu korkunç taarruze karşısında milletini ve vartanını seven her namuslu insan, sesini çıkartmaya mecburdur
çorum osmancık ta öğretmenlik yapma durumu olmuştur ama tam olarak nasip olamamıştır.
hakkında şöyle bir olay anlatılır. istanbul'a dönüşünde trenden iner inmez onu sürekli takip eden istihbarat görevlisinin yanına gider. o istihbarat görevlisi hiç peşinden ayrılmamaktadır ve sebahattin ali de bunu bilmektedir. istihbarat görevlisinin yanına gittiğinde ona şöyle der: "ben şimdi evime gidiyorum, biliyorum sen de benimle geleceksin, bari şu valizlerden birini alıver. hem bir işe yaramış olursun"..
"Özellikle, 1946-1947 yıllarında Markopaşa'yı çıkaranlar arasında, Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz'ın yanında o da vardır. Bu mizah dergisini kovuşturma, iktidarın baş işi olup çıkar; Siyasal yönetimi eleştiren, sosyal düzenin bozuk yanlarını sergileyen yazıları yüzünden, Sabahattin Ali de hapishaneye girip çıkar.
Çok partili düzene geçilmiştir, ama fikir özgürlüğü yoktur. Sıkıştırıp boğan bir cendereden kurtulmayı, yurtdışına kaçmada görür Sabahattin Ali. 1948 yılında bir gün, "Benim meskenim dağlardır" derse de Istranca dağları bu girişimine fırsat vermez.
Tutuklanıp öldürülür.
Sabahattin Ali'yi, edebiyatımızın bu dev kişisini yok edenler ve ölüm emrini verenler kimler oldu?
Bilmiyoruz!
iki gün sonra, 25 Şubat'ta doğumunu kutlamak için elinizde çiçekler, kabrini ziyaret etmek isteyeceksiniz.
Ama ne yazık, mezarı bile yoktur!.." *
Gümülcine'nin iğdere köyünde doğmuştur. Babası piyade yüzbaşısı Ali Sabahattin Bey'in görev yerlerinin sık sık değişmesi dolayısiyle, ilköğrenimini istanbul, Çanakkale ve Edremit'in çeşitli okullarında tamamlamıştır (1921) Edremit'e göçtüklerinde bölge Yunan işgalinde olduğu için emekli olan babası aylığını alamamış ve aile çok zor günler geçirmiştir. ilkokulu bitirdikten sonra parasız yatılı olarak Balıkesir Öğretmen Okulu'na giren Sabahattin Ali, beş yıl burada okumuş, daha sonra istanbul Öğretmen Okulu'nda mezun olmuştur (1926). Bir yıl kadar Yozgat'ta ilkokul öğretmenliği yapmış, Millî Eğitim Bakanlığı'nın açtığı sınavı kazanarak Almanya'ya giderek iki yıl orada okumuştur (1928 - 1930). Yurda döndükten sonra Aydın ve Konya ortaokullarında Almanca öğretmenliği yapmıştır.
Konya'da bulunduğu sırada, bir arkadaş toplantısında Atatürk'ü yeren bir şiir okuduğu iddiasıyla tutuklanmış (1932), bir yıla mahkum olarak Konya ve Sinop cezaevlerinde yatmış, Cumhuriyetin onuncu yıldönümü dolayısıyla çıkarılan af yasasıyla özgürlüğüne kavuşmuştur (1933). Cezaevinden çıktıktan sonra Ankara'ya giden Sabahattin Ali Millî Eğitim Bakanlığı'na başvurarak yeniden göreve alınmasını istemiştir. Dönemin bakanı Hikmet Bayur'un "eski düşüncelerinden vazgeçtiğini ispat etmesini" istemesi üzerine Varlık dergisinde "Benim Aşkım" adlı şiirini yayımlayarak (15 Ocak 1934) Atatürk'e bağlılığını göstermeye çalışmıştır. Aynı yıl Bakanlık Neşriyat Müdürlüğü'ne alınmış, Ankara II. Ortaokul'da öğretmenlik yapmıştır. 16 Mayıs 1935 günü Aliye Hanım ile evlenmiş, 1936'da askere alınmış, 1937 Eylülünde kızı Filiz Ali dünyaya gelmiştir. Yedek Subay olarak askerliğini Eskişehir'de tamamlamış, 10 Aralık 1938 de Musiki Muallim Mektebi'nde Türkçe öğretmeni olarak göreve başlamıştır. 1940 yılında tekrar askere alınmış, askerliğini yaptıktan sonra Ankara Devlet Konservatuarı'nda Almanca öğretmenliği yapmıştır (1941 - 1945).
"içimizdeki Şeytan" romanı milliyetçi kesimde büyük tepki toplamıştır. Nihal Atsız'ın hakkında yazdığı hakaret dolu bir yazıya karşılık dava açmış, dava sırasında çok sıkıntı çekmiştir. 1944 yılında mahkemeyi kazanmasına rağmen tepkilerden kurtulamamıştır. Olaylı duruşmalar sonunda bakanlıkça görevinden alınmış, istanbul'a giderek gazetecilik yapmaya başlamıştır (1945). Ancak fıkra yazdığı La Turquie ve Yeni Dünya gazeteleri, iktidarın kışkırtmasıyla meydana gelen Tan olayları sırasında tahrip edilince işsiz kalmış, Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz'la Marko Paşa, Malum Paşa, Merhum Paşa, Öküz Paşa gibi siyasal mizah dergilerini çıkarmıştır (1946 - 1947). Ancak, bu gazeteler tek parti iktidarının baskılarıyla karşılaşmış, kapatılmış, yazılar hakkında kovuşturmalar açılmıştır. Sabahattin Ali dergilerde çıkan yazılarından dolayı üç ay hapis yatmış, karşılaştığı baskılardan bunalmıştır. Ali Baba dergisinde yayımladığı "Ne Zor Şeymiş" başlıklı yazıda, içinde bulunduğu durumu şöyle anlatmaktadır: "Çalmadan, çırpmadan bize ekmeğimizi verenleri aç, bizi giydirenleri donsuz bırakmadan yaşamak istemek bu kadar güç, bu kadar mihnetli, hatta bu kadar tehlikeli mi olmalı idi".
Bir başka dava nedeni ile 1948'de Paşakapısı cezaevinde üç ay yatmıştır. Çıktıktan sonra zor günler geçirmeye başlamış, işsiz kalıp, yazacak yer bulamamıştır. Yurt dışına gidebilmek için pasaport almak istemiş, alamamıştır. Yasal yollardan yurt dışına çıkma olanağı da bulamayınca Bulgaristan'a kaçmaya karar vermiş, bu girişim sırasında sonradan Millî Emniyet'le bağlantısı olduğu anlaşılan Ali Ertekin adlı kaçakçılık da yapan birisi tarafından Bulgaristan sınırında öldürülmüştür (2 Nisan 1948). Sabahattin Ali'yi öldürdüğünü itiraf eden Ali Ertekin, dört yıla hüküm giymiş; aynı yıl çıkan aftan yararlanarak serbest kalmıştır.
Yazın yaşamı [değiştir]Sabahattin Ali yazın yaşamına şiirle başlamış, hece vezniyle yazdığı ve halk şiirinin açık izleri görülen bu ürünlerini Balıkesir'de çıkan ve Orhan Şaik Gökyay tarafından yönetilen Çağlayan dergisinde yayımlamıştır (1926). Servet-i Fünun, Güneş, Hayat, Meşale gibi dergilerde de yazan (1926 - 1928) Sabahattin Ali, bu arada öykü de yazmaya başlamış, ilk öyküsü "Bir Orman Hikayesi" Resimli Ay'da yayımlanmıştır (30 Eylül 1930). Toplumsal eğilimli bu öyküyü Nazım Hikmet, şu sözlerle okurlara sunmuştur: "Bu yazı bizde örneğine az tesadüf edilen cinsten bir eserdir. Köylü ruhiyatının bütün muhafazekâr ve ileri taraflarını, iptidaî sermaye terakümünü yapan sermayedarlığın inkişaf yolunda köylülüğü nasıl dağıttığını ve en nihayet, tabiatın deniz kadar muazzam bir unsuru olan ormanın muğlak, ihtiraslı hayatını, kımıldanışların zeki bir aydınlık içinde görüyoruz".
Sabahattin Ali, af yasasından yararlanarak hapisten çıktıktan sonra, özellikle Varlık dergisinde yayımladığı "Kanal", "Kırlangıçlar", "Arap Hayri", "Pazarcı", "Kağnı" (1934 - 1936) gibi öyküleriyle dikkati çekmiştir. Sabahattin Ali Anadolu insanına yaklaşımıyla edebiyata yeni bir boyut kazandırmıştır. Ezilen insanların acılarını, sömürülmelerini dile getirmiş, aydınlar ve kentlilerin Anadolu insanına karşı takındıkları küçümseyici tavrı eleştirmiştir. 1937'de yayınlanan Kuyucaklı Yusuf romanı, gerçekçi Türk romanının en özgün örneklerinden biridir.
Sabahattin Ali'nin halk şiirinden esinlenerek yazılmış şiirlerini içeren Dağlar ve Rüzgâr (1934) adlı kitabı yazın çevrelerinde ilgi uyandırmış, örneğin Yaşar Nabi, Hakimiyeti Milliye'de şu övücü satırları yazmıştır: "Bu kitabın mümeyyiz vasfı halk edebiyatı tarzında bir deneme teşkil etmesidir. Sabahattin Ali'nin tecrübeli muvaffak neticeler vermiş. Ve bize, şiirleri doğrudan doğruya bir halk şairi elinden çıkmamış olduklarını hissetirmekle beraber, o tanıdığımız ve sevdiğimiz samimi edayı tattırabiliyor. Komplike imajlardan kaçınılmış olması, bu şiirlere büyük bir sadelik vermiş. Ancak, Sabahattin Ali, bu kitabından sonra şiirle ilgilenmemiş, sadece öykü ve roman yazmıştır. 'Leylim Ley', 'Aldırma Gönül' gibi halk dilinden yararlanarak yazdığı şiirler herkes tarafından bilinir.
Sabahattin Ali, Varlık'ta Esirler adlı üç perdelik bir oyunda tefrika etmiş (1936), ancak bu türü de bir daha denememiştir.
